O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi iskandar tuxliyev bahodirxon safarov turizm asoslari

2. 3. Asosiy va qo‘shimcha turistik xizmatlar

Turistik xizmatlar turist ehtiyojlarini qondirish va ta’minlashga qaratilgan, xizmat sohasidagi bir maqsadga yo‘naltirilgan harakatlar to‘plami bo‘lib, ular turizm maqsadlariga, xarakteriga va turistik xizmatning qanday yo‘naltirilganligiga javob berishi kerak. Davlat standarti talablariga ko‘ra, turistik xizmatlar turistlarning ehtiyojlarini qondirish faoliyati bilan shug‘ullanuvchi turizm tashkilotlari faoliyatining mahsulidir.

Umuman, turistik xizmatlar – bu ko‘zga ko‘rinmas tovarning o‘ziga xos turi. Xizmat bevosita iste’mol jarayonida yuzaga keladi va alohida holda bo‘lmaydi, bu xizmatning moddiy tovarga nisbatan asosiy farqidir. Bundan tashqari, tovar iste’molchiga olib kelib beriladi, turistik xizmatlarda esa iste’molchi bevosita xizmatning amalga oshiriladigan joyiga olib boriladi. Shuning uchun ham turistik xizmatlarni tayyorlash va sotish moddiy tovarlarni sotishga tegishli bo‘lgan qonunlar asosida emas, balki boshqa qonunlar majmuyi bilan boshqariladi.
Turistik xizmatlar ikki turga bo‘linadi: asosiy va qo‘shimcha. Asosiy va qo‘shimcha turistik xizmatlarning bir-biridan farqli tomonlari quyidagilardan iborat:
1. Asosiy xizmatlar (transfert – tashish, joylashtirish, ovqatlantirish va ekskursiya) turpaketga kiritiladigan xizmatlardan iborat bo‘ladi. Qo‘shimcha turistik xizmatlar esa turpaket tarkibiga kiritilmaydi;
2. Asosiy turistik xizmatlar oldindan sotib olingan yo‘llanma asosida (sayohatni boshlashdan oldin), ya’ni to‘lov oldindan amalga oshirilgan bo‘ladi. Qo‘shimcha turistik xizmatlarda esa to‘lov jarayoni bevosita xizmatdan foydalanish paytida amalga oshiriladi.
Yuqorida aytib o‘tilgan farqlardan kelib chiqqan holda, qo‘shimcha turistik xizmatlar deganda turpaketda nazarda tutilmagan, turist o‘zining qo‘shimcha to‘lovi asosida foydalanadigan xizmatlar tushuniladi.
Butunjahon Turistik Tashkiloti qo‘shimcha turistik xizmatlarning 400 xil turini keltirib o‘tgan. Qo‘shimcha turistik xizmatlarning ahamiyati shundaki, unda turist yuzaga kelgan ehtiyojlarini tulaqonli qondiradi, ma’lum bir vazifalarni bajarishda o‘zini urintirmaydi (masalan, mehmonxonada yashayotganida kiyimini tozalash yoki dazmollash uchun mehmonxona xodimlariga murojaat qiladi). Qo‘shimcha turistik xizmatlardan turist 2 xil vaziyatda foydalanadi: turpaketning tanaffus qismida yoki turist bo‘sh qolgan vaqtda foydalanadigan xizmatlar (masalan, Registon maydonida namoyish etiladigan ovozli va nurli panorama tomoshasi).