O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi ahmadjon o‘lmasov iqòisodiyot asoslari qayta ishlangan nashri

3.2. Bizneschilar
Biznes bilan hamma emas, balki pul topish qobiliyati borlar
shug‘ullanadi. Pulni sarflash hammaning qo‘lidan keladi, ammo
pulni topish, uni ko‘paytirib borish noyob qobiliyat talab qiladi.
Buni tadbirkorlik qobiliyati deydilar. Bu tug‘ma qobiliyat bo‘ladi.
Shunday qobiliyat ozchilikda bo‘ladi va ular bizneschiga ay-
lanadilar. Hozirgi kunda maktabni bitiruvchilarning ko‘pi bilan
5—8 foizi biznesga kirib boradi. Biznes bilan shug‘ullanuvchilar
har xil:
1) Individual yoki yakka tartibda, ya’ni shaxsan o‘zi va oilasi
bilan biznes qiluvchilar;
2) Jamoa tarkibida yoki sherik bo‘lib biznes qiluvchilar;
3) Davlat biznesi — davlat nomidan biznes qilish.
Individual biznes eng ko‘p tarqalgan va ko‘pchilikni qamrab
oluvchi biznes, u xususiy mulkchilikka tayanadi. Jamoadagi biznes
ham rivoj topgan. U shirkatlar, kooperativlar, aksioner jamiyatlari
doirasida yuz beradi. Davlat biznesi esa cheklangan, o‘ta muhim
sohalarda saqlangan. O‘zbekistonda ham biznesning turli shakllari bor.
Biznesning asosiy shakllari quyidagi chizmada ko‘rsatilgan:

---

2 8
O‘zbekistonda biznesning tashkiliy
shakllari
Jamoa bo‘lib
biznes qilish
Davlat nomidan
biznes qilish
Individual biznes
Kichik
korxonalar
Davlat
korxonalari
Yakka
tartibda
ishlash
Koopera-
tivlar
Aksioner
jamiyatlar
Fermer
xo‘jaligi
Davlat
ishtirokidagi
aksioner
jamiyatlar
Tomorqa
xo‘jaligi
Shirkatlar
Agrofir-
malar
Dehqon
xo‘jaligi
Biznesni ishlab chiqarishdagi korxonalar va xo‘jaliklar ishi bilan
cheklab bo‘lmaydi, chunki qayerda pul topish mumkin bo‘lsa, o‘sha
yerda biznes bo‘ladi.
Pulli universitetlar (masalan, AQSHdagi Garvard universiteti),
kollejlar, maktablar, kasalxonalar, o‘yingoh, konsert zallari, kinostu-
diyalar, sport klublari ham biznes bilan shug‘ullanadi. Sport klublari
sport o‘yinlari va janglarini ko‘rsatib pul oladilar, bularni ko‘rsatish
huquqini telekompaniyalarga sotadilar, bular yuzasidan qimor o‘ynab
tikilgan puldan ulush ko‘radilar, reklama uchun pul oladilar, sport-
chilarni tayyorlab sotadilar (masalan, boy futbol klubi zo‘r o‘yinchini
20, 50 va hatto 80 mln dollarga sotib oladi). Xullas, qayerdan pul
topishga kimning imkoni bo‘lsa, shu biznes bilan shug‘ullanadi. Ammo
biznes bilan har xil darajada band bo‘lishadi.