125-rasm. Yo'rg'oq ichida moyakning
ko'rinishi.
/-urug' tizimchasi; 2,
3 -
moyak
ortig'i;
4
- ortiq dumi; 5 - moyak bilan
ortiq o'rtasidagi bo'shliq;
6
- moyakning
g'ilof pardasi; 7 - tashqi urug' fassiyasi;
8 -
ichki urug' fassiyasi; 9-moyakni
ko'taruvchi muskul.
1
- urug' chiqarish yo'li; 2 - urug' yo'li;
3
- ortiq;
4
- tuxum oralig'i; 5 - to'g'ri
kanalchalar;
6
-urug' turi; 7 -urug'
bo'lakchalari;
8 -
urug' ishlab chiqaruv-
chi kanalchalar; 9 - oqsil parda.
T o‘g ‘ri kanalchalar esa moyak de
vori oralig'i sohasida o'zaro qo'shilib,
urug' to'rini hosil qiladi. Kanalchalar
to'ridan 12— 16 ta urug' chiqarish
naychalari ajraladi va moyak ichidan
chiqib, urug' chiqarish yo'li nomi bilan
yuqoriga ko'tarilad i. Bu y o 'l qon
tomirlar va nervlar bilan birgalikda biriktiruvchi to'qima pardasi bilan
o'ralib, urug' tizimchasi sifatida chov kanali orqali qorin bo'shlig'iga
o'tadi. Bu yerda urug' chiqarish yo'li
qon tomirlardan ajralib, chanoq
bo'shlig'ining yon devori tomon yo'naladi va qovuq tagida kengayib,
urug' pufakchasi nayi bilan qo'shiladi va urug' otuvchi yo'lni hosil qila
di. Urug' otuvchi yo'l prostata bezi orasidan o'tib, siydik chiqarish kana
lining shu qismiga ochiladi. Urug' chiqarish yo'lining uzunligi 40— 45
sm, devori — ichki shilliq qavati, o'rtasidagi muskul qavati va tashqi
biriktiruvchi to'qima qavatidan tuzilgan.
Urug‘ tizimchasi
urug' chiqarish yo'li
va moyakni oziqlantiruvchi
arteriyalar va ulardan ketuvchi vena tomirlari, limfa tomirlari hamda
nervlari birga ichki urug' fassiyasi o'rashidan vujudga keladi. Urug'
tizimchasi moyakdan chov kanali orqali qorin bo'shlig'iga, undan urug'
chiqarish yo'li qon tomirlari va nervlardan ajralgan holda urug' otuvchi
kanalchalarga o'tadi.
Urug' pufakchalari
— bir juft,
usti notekis, uzunligi 5 sm kengligi 3
sm keladigan xaltacha bo'lib, ishlab chiqargan suyuqligi siydik yo'lini
12
-
177
tozalab, nordon sharoitdan neytral holatga o ‘tkazib beradi. Aks holda
moyakdan kelayotgan urug' siydik yo‘lidan o ‘ta turib, nordon sharoitda
otalantirish xususiyatini yo‘qotadi.
Urug‘ pufakchalarining devori ichki tomondan katak-katak joylashgan
shilliq qavati, o'rta muskul qavati va ustki biriktiruvchi to'qima qavati
dan tuzilgan.
Kuper bezlari.
Siydik chiqarish kanali so'g'oni bezlari yoki Kuper
bezlari yumaloq, kattaligi no'xatdek bir juft bezlar bo'lib, siydik chiqarish
yo'lining
parda qismida, olat so'g'onining ustida joylashgan. Bezlarning
ingichka naychalari olat so'g'onining moddasi ichidan o'tib, siydik chi
qarish yo'liga ochiladi.
Bezlarning suyuqligi siydik chiqarish yo'lining devorini siydik ta’siridan
saqlaydi.
Prostata bezi.
Qovuqning tagida siydik chiqarish nayini o'rab joylash
gan. Tarkibida bez epiteliysidan tashqari siydik muskul tolalari va biriktiruvchi
to'qimalar ham uchraydi. Prostata bezi qizg'ish rangda bo'lib, katta odamlarda
uzunligi 3 sm, kengligi 4 sm, og'irligi taxminan 20 g. U 30—50 ta bezchalar
yig'indisidan iborat. Ularning sekret chiqarish naychalari siydik chiqarish
yo'lining prostata bezi ichidan o'tgan bo'lagiga ochiladi.
Prostata bezi suyuqligi spermatozoidlarni suyultirib, harakatini
faollashtiradi. Bez muskullari siydik yo'lining prostata bezi
qismini saqlab
turish vazifasini bajaradi.
Sperma
— urug'; moyak bo'lakchalarida joylashgan buralma kanal-
chalarda odam balog'atga yetgandan keyin ishlanadi. Yetilgan urug' be-
vosita urug' to'riga, undan urug' chiqarish kanalchalariga o'tadi. Bu
kanalchalardan urug' tizimchasi orqali urug' otuvchi yo'lga o'tib, so'ngra
siydik chiqarish kanalining prostata bezi bo'lagiga ochiladi. Balog'atga
yetgan odamda uning jinsiy jihatdan faol bo'lgan davrida hujayralari —
spermatozoidlar moyakda doimiy yetilib turadi. Spermatozoidda boshcha,
tana va dum bo'lib, bir minutda 3,5 mm gacha harakatlanish xususiyatiga
ega. Erkak urug'ining ko'p miqdorda yetilib, ayol jinsiy yo'lida 2— 3
kungacha otalantirish xususiyati bor. Spermatozoidlar, odatda, urug' chiqa
rish yo'llari, urug' pufakchalari, prostata va Kuper bezlaridan ajralgan sekret-
lar bilan aralashgan suyuq holatda bo'ladi. O'rtacha 1 sm3 da 60 000 gacha
spermatozoid mavjud. Lekin har bir urug' ajralish jarayonida erkaklaming
200 000 000 gacha urug'i chiqsa-da otalantirish uchun faqat bittasi yetarlidir.
Download
Do'stlaringiz bilan baham: 
