O'rta-m axsus kasb-hunar ta’limi markazi

Ichki yonbosh arteriyasi
Ichki yonbosh arteriyasi y o 'g 'o n va kalta bo'lib, umumiy yonbosh 
arteriyasining ichki yuzasidan boshlanadi, seroz parda oralig'idan kichik 
chanoq b o'shlig'iga tushadi. Bu bo'shliqda ikki (orqa va oldingi) shoxga 
bo'linadi. Ichki yonbosh arteriyasining orqa shoxi tarmoqlari:
1. Y o n b o s h - b e l a r t e r i y a s i bel shoxchasi bel muskullariga, 
orqa miya va uning qattiq pardasiga tarqaladi.
2. D u m g ' a z a n i n g y o n a r t e r i y a s i orqa tomondan chiqib, 
dum g'aza chigali nervlariga va orqa teshikning ko'taruvchi muskuliga 
tarmoqlar beradi.

---

159-rasm. Umumiy yonbosh arteriyasi 
7 
va tarmoqlari.
I - qorin arteriyasi; 2, 3 -c h a p va o'ng 
2
umumiy yonbosh arteriyalari; 4 -  ichki 
3 
yonbosh arteriyasi; 5 - yonbosh-bel ar- 
^
teriyasi; 6 - dumg'aza arteriyasi; 7 - us­
tki dumba arteriyasi; 8 - pastki dumba 
17
arteriyasi; 9 - prostata arteriyasi; 1 0 -
^
to'g'ri ichakning o'rta arteriyasi; / / -
qovuq arteriyasi; 12 -  olat arteriyasi; 13, 
^5
14 -  urug' chiqarish y o 'li va uning
arteriyasi; 15 - y o p g 'ic h arteriya; 1 6 -
kindik arteriyasi; 1 7 - qorin tepasidagi
pastki arteriya; 18 -  yonbosh suyagini 
12 
o'rab turadigan chuqur arteriya.
3. U s t k i d u m b a a r t e r i y a s i ichki chanoq arteriyasi orqa sho- 
xining davomi bo'lib, chanoq bo'shlig'idan noksimon muskul kamgagi- 
dan tashqariga chiqib, dumba muskullariga tarqaladi.
4. Y o p g ' i c h a r t e r i y a chanoqning yon devori bo'ylab boradi va 
yopg'ich kanal orqali sonning medial tomonidagi yaqinlashtiruvchi (ad- 
duktor) muskullar va yopg'ich muskulga, chanoq-son bo'g'im iga tarqaladi.
5. P a s t k i d u m b a a r t e r i y a s i chanoq bo'shlig'idan tashqariga 
noksimon muskul pastki kamgak teshigi orqali quymich nervi bilan bir­
galikda chiqadi va dumba muskullariga, quymich nerviga tarqaladi.
Ichki yonbosh arteriyasining oldingi shoxi tarmoqlari:
1. K i n d i k
a r t e r i y a s i . Em brionda bu arteriya ichki chanoq 
arteriyasining oldingi tarmog'idan boshlanib, kichik chanoqning yonbosh 
devori orqali qorin b o 's h lig 'i oldingi devorining ichkariga qaragan 
yuzasidan kindikka boradi. Bola tu g 'ilib kindigi kesilgandan so 'n g
arteriyaning ichki b o 'sh lig 'i asta-sekin yopilib, boylamga aylanadi. Lekin 
bu boylamning boshlanish qismi arteriya holatini saqlab qoladi va qovuq­
ning yuqori arteriyasini beradi. Bu arteriya qovuqning yuqori bo'lagiga 
borib tarqaladi va qo'shni arteriyalar bilan anastomozlashadi.
2. Q o v u q n i n g p a s t k i a r t e r i y a s i ichki chanoq arteriyasi­
ning oldingi shoxlaridan biri bo'lib, qovuq tubini qon bilan ta’minlaydi, 
siydik naychasiga shoxchalar beradi va yuqorida qovuq arteriyasi bilan 
anastomozlashadi.
3. U r u g ' y o ' l i a r t e r i y a s i u ru g 'y o 'lin i qon bilan ta’minlaydi.
4. B a c h a d o n a r t e r i y a s i faqat ayollarga xos arteriya bo'lib, 
bachadon keng boylami varaqlari orasidan bachadon bo'yin qismining 
yonbosh tomoniga boradi va bachadonga, qin va bachadon naychalariga 
tarqaladi, tuxumdonga shoxcha beradi.

---

5. T o ‘ g ‘ r i i c h a k n i n g o ' r t a a r t e r i y a s i to 'g 'ri ichakning 
o'rta qismiga tarqaladi. Bu arteriya to 'g 'ri ichakning devorida qo'shni 
arteriya tarmoqlari bilan anastomozlashadi va qovuq xaltasiga, prostata 
bezi va urug' pufakchalariga tarmoqlar chiqaradi.
6. I c h k i u y a t l i a r t e r i y a s i kichik chanoq arteriyasining oxir­
gi tarmog'i b o'lib, chanoq bo'shlig'idan pastki kamgak teshigi orqali 
tashqariga chiqadi, quymich uchli o 'sig 'in i aylanib o'tib, quym ich-to'g'ri 
ichak bo'shlig'iga boradi va olatga (ayollarda klitorga) tarmoqlar beradi. 
Ichki uyatli arteriyasi chanoq bo'shlig'in ing pastki qism ida quyidagi 
tarmoqlami beradi:
a) t o ' g ' r i i c h a k n i n g p a s t k i a r t e r i y a s i ichki uyatli ar­
teriyasidan chiqib to 'g 'ri ichakning pastki qismiga, tashqi chiqaruv teshi- 
giga boradi va to 'g 'ri ichakning o'rta arteriyasi (ichki chanoq arteriyasi 
tarmog'i) bilan anastomozlashadi;
b ) c h o t a r t e r i y a s i ichki uyatli arteriyasidan boshlanib, yorg'oqqa, 
tashqi chiqaruv teshigi (ayollarda esa katta uyatli lablar)ga tarmoqlar 
beradi. Ichki uyatli arteriyasidan qo'shim cha tarmoqlar chiqib, erlik olatiga, 
ayollarda klitorga va qin dahliziga boradi.