O’rta asr numizmatik materiallarning jamiyat ijtimoiy-iqtisodiy hayotini o’rganishdagi ahamiyati

Varvarlar davri (V-VIII asrlar) 
Pulning paydo bo’lishi qadimgi zamonlarda taraqqiy etgan 
madaniyatlar ijtimoiy – iqtisodiy rivojlanishlarning qonuniy oqibatidan 
kelib chiqqan tabiiy hodisadir. Tovar ayirboshlashning uzoq hamda
murakkab jarayoni va chakana savdoning rivojlanishi tovar – pul hamda 
qimmatbaho buyum (yombi) ishlatish bosqichidan o’tib, oxir – oqibatda
ma’dan tanga paydo bo’lishiga olib keldi. Birinchi tangalarning o’ng yoki 
tersida ularning o’lchovi to’g’ri, og’irligi to’la ekanligini tasdiql ovchi 
rasm – muhri bilan qimmatbaho buyumdan (yombi) farqlanadi. 
Rasm – muhrlarda xilma – xil geometrik shakllar, hayvonlar, qushlar, 
baliqlar, sher, toshbaqa, dengiz mushugi, boyo’g’li va shu kabilar 
tasvirlanadi.
Faqat oradan ancha vaqt o’tgandan keyin tangalarda yozuvlar
milloddan avvalgi VI asr o’rtalarida hamda Aleksandr Makedonskiy 
davridan boshlab, podshohlar va ma’budalarning tasviri paydo bo’ldi.
1
Varvarlar davrida tanga zarb qilish Rim imperiyasi an'analariga 
asoslangan. Shu vaqtlarda oltin, kumush, mis(bronza) tangalar zarb qilinib, 
funt og’irligiga ega bo’lgan(327,45 gr). Asosiy tanga – oltin solid (4,55gr 
q1G`72 funt) bo’lgan. Bu tangani imperator Konstantin I (306-337 yillar) 
zarb qilib, bu Vizantiyada to XI asrgacha saqlangan. S olid tanganing old 
tomnida imperator rasmi, orqa tomnida esa g’alaba xudosi qanotli Viktoriya 
tasvirlangan.
1-oltin tanga Vizantiya imperatori Tiberii II (579-582) tomonidan zarb 
qilingan. Bundan ilgari imperator Anastasiy I (491-518) mis tanga folis
zarb qilingan. Solid 40 dinorga teng bo’lgan. Bu “katta solid”. 12 dinorga 
teng bo’lgan. Bu “kichik solid”. 
Karolinglar davri (VIII-X asrlar) 
1
Vvedeniye v spetsialnqe istoricheskiye dissiplinq. M.MGU 1990g. – 36 str. 

---

32 
Yevropa tanga taraqqiyotida Karolinglar (Frantsiyada) davriga to’g’ri 
keladi. Bu davrda tangalar to’g’risida Nizomlar, qarorlar qabul qilingan. Bu 
davrda Pipin Karotki (751-768) va Karl Buyuk (768-814) islohotlari asosiy 
o’rin egallaydi. Karolinglar davrida vazni 1,25 gr teng bo’lgan dinor zarb 
qilingan. Bu tangalar oldingilardan farq qilib, arablar ta'siri nati jasida 
tangalarda podsholar rasmlari tushirilmagan. Endilikda ilohiy jozibador 
tasvirlar, harflar tasvirlangan. Bu tanga kumush blib, oltindan ham yuqori 
o’rinni egallagan. Pipindan so’ng o’g’li Karloman (768-771) tanga zarb 
qilingan. Bu vaqtlarda tanga zarb qilish ustaxonalari : Anje, Bezanson, 
Liona, Parij, Sen- et'en, Strastburg, Mastrix va boshqa shaharlarda bo’lgan.
800 yillarda tanga ortida ibodatxona va xoj tasvirlari paydo bo’lgan
1
.