O'rta asr arab adabiyoti

Xalifalar qabilalar o‘rtasidagi raqobatni har tomonlama qo‘llab-quvvatlar hamda shoirlarning qabilaviy vatanparvarligini avj oldiradilar. Badaviy shoirlar umaviylarning hokimiyat tepasiga kelishi sababli davlatning madaniy va siyosiy hayotining markazlariga aylangan Kufa, Basra va Damashqqa o‘z qabilasini sharaflash yoki boshqa qabilaning ustidan kulish uchun kela boshladilar.

Islom tarafdorlari va raqiblari, kurashayotgan siyosiy va qabilali guruhlar singari, o‘z qasidanavis shoirlariga ega edilar. Ularning she’riy bahslarida islomgacha bo‘lgan an’anaviy janrlar – madh, hijo – gullab-yashnardi. O‘z mavqelarini barcha vositalar bilan mustahkamlashga uringan xalifalar shoirlarni saroyga yaqinlashtirar va ularni hadyalar bilan siylar edilar.

Islom tarafdorlari va raqiblari, kurashayotgan siyosiy va qabilali guruhlar singari, o‘z qasidanavis shoirlariga ega edilar. Ularning she’riy bahslarida islomgacha bo‘lgan an’anaviy janrlar – madh, hijo – gullab-yashnardi. O‘z mavqelarini barcha vositalar bilan mustahkamlashga uringan xalifalar shoirlarni saroyga yaqinlashtirar va ularni hadyalar bilan siylar edilar.

Ulkan arab istilolari tajribasi vasf janrining mavzuini kengaytirdi. Qasidalarda jang yurishlari, harbiy qurol, istehkomlar, qurshov mexanizmlari kabilar tavsiflana boshladi. She’riyat ancha hikmat tusiga ega bo‘la boshladi hamda an’anaviy qadimiy hikmatlarga endilikda yangi Qur’on hikmatlari qo‘shildi. Yangi avlod shoirlari qasidaning tuzilishi va mantiqiy jihatdan tarqoq bo‘lgan qismlarini turli uslubiy yo‘llar bilan bog‘lashga urindilar.
Arablarning she’riy ijodi xususiyatiga zabt etilgan xalqlar madaniyati ta’sir ko‘rsatdi. Fors madaniyati ta’sirida arab she’riyati yorqinroq, nozikroq va musiqaviyroq bo‘la bordi. Tasvirlash vositalari boyib bordi, obrazlarda fantaziya va jonli shoirona xayolot ko‘paygani sezildi. Shu bilan birga, xalifa saroyining yirik madaniy va adabiy markazga aylanishi hamda qabila shoirlarini o‘ziga tortishi shoirlarni asta-sekin badaviylar muhiti va sahro tabiatidan uza boshladi, ularning bir vaqtlar bo‘lgan bevosita idroki yo‘qolishiga olib keldi. Natijada she’riyat sun’iylik xususiyatlariga ega bo‘la boshladi.

E'tiboringiz uchun raxmat! 