O‘rni va roli Davlat korxonalarini isloh qilish. O‘zbekiston Respub- likasidagi xususiylashtirish modeli Korxonaning belgilari

mulkcliilik sliakliga ko‘ra — davlat va nodavlat,

tarmoq belgifariga ko‘ra — mashinasozlik, energetika, metallur- giya, neft va gaz sanoati, qurilish kompleksi, oziq-ovqat, yengil sanoat, savdo va hokazolar,

ishlab chiqarish miqyosi va rdimfar soniga ko‘ra — yirik, mikrofirma va kichik,

-faoliyat yuritish muddatiga ko‘ra — uzluksiz, mavsumiy va ozlukli korxonalarga bo‘1inadi.

iqtisodiy islohotlar - iqtisodiyotning tarkibiy tuzilishini sifat jiliatidan takomillaslitirish, uning barqaror va mutanosib rivojlanishini ta’minlash imkonini beruvchi, maqsadga muvofiq holda va izchil ravishda amalga oshiriluvchi tub o‘zgarish1ar, chora-tadbirlar majmui.

iqtisodiy rivojlanisli sur’atlari - mamlakat ijtimoiy-iqtisodiy ko‘rsatkich va natijalarining miqdor jihatidan ko‘payishi va sifat jihatidan takomillashuvi darajasi.

iqtisodiy rivojlanish samaradorligi - iqtisodiyotni rivojlantirish natijalarining bu borada qilingan sarf-xarajatlarga nisbati.

Makroiqtisodiy muvozanat - iqtisodiyot turli tomonlarining o‘zaro tengligi bo‘lib, eng avvalo yalpi talab va yalpi taklifning tengligi orqali namoyon bo‘ladi.

Biroq ushbu belgilardan qat’i nazar, deyarli har bir korxona nizom asosida faoliyat yuritadi. Nizomda korxonaning nomi, manzilgohi, yuqori turuvchi organi va bu organning nomi, Nizom jamg‘armasi, bank muassasalaridagi rekvizitlari, korxona rahbariyatining lavozimlari, rahbar shaxslarning majburiyatlari, tuzilmaviy bo‘linmalar ro‘yxati, hisobot tartibi va hokazolar ko‘rsatilgan bo‘ladi.

Agar nizomda korxonaning tashkiliy-huquqiy funksiyalari belgi- langan bo‘lsa, uning ishlab chiqarish va iqtisodiy faoliyati tarkibiga asosiy va aylanma fondlar, pul mablag‘lari va boshqa aktivlar kiruvchi Nizom jamg‘armasiga tayanadi. Nizom jamg‘armasi qonunga asosan korxonani tashkil qilish jarayonida muassislar — davlat, huquqiy va jismoniy shaxslar tomonidan shakllantiriladi. Korxona rivojlanishi va ishlab chiqarishning kengayib borishi, daromad hajmi va boshqa moliyaviy tushumlarning ortishi natijasida nizom jamg‘armasi ko‘paytirilishi mumkin. Umuman olganda, nizom jamg‘armasi korxonaning iqtisodiy barqarorligi va moliyaviy jihatdan baquvvatligini aks ettiradi.

Korxonani turli belgilariga ko‘ra tavsiflash mumkin:

•