Oriental Renaissance: Innovative

Oriental Renaissance: Innovative, 

educational, natural and social sciences 

 

VOLUME 1 | ISSUE 6 

ISSN  2181-1784 

Scientific Journal Impact Factor                                                  SJIF 2021: 5.423 

 

 

196 

w

www.oriens.uz

 

July 

2021

 

 

 

Jinoyat  kodeksining  197-moddasi  shaxsiy  hayotni  himoya  qilishga  bag‘ishlangan, 

ammo    jinoiy  javobgarlik  shaxsning  ruxsatsiz  unga  tegishli  bo‘lgan  xatlar,  elektron 

xatlar,  elektron  omborlar  va  arxivlarda  joylashgan  ma’lumotlarni  yig‘ish  va  oshkor 

etish  va  bu  jarayonda  texnik  vositalardan  foydalanish  uchun  belgilangan.  Qonuniy 

uslub  nuqtai  nazaridan,  Estoniya  qonuniy  yondashuvi  ham  e’tiborga  sazovor. 

Estoniya  Jinoyat  kodeksining  aloqaning  maxfiyligini  buzish  haqidagi  156-moddasi, 

aloqa vositalarini umuman ifodalab o‘tmagan va masalani juda qisqa ta’kidlab o‘tgan: 

“Aloqa  vositalari  orqali  aloqaning  maxfiyligini  buzish  javobgarlikka  tortiladi”. 

Germaniya  Federativ  Respublikasi  Jinoyat  kodeksida,  yozishmalar  maxfiyligini 

buzish  va  aloqa  maxfiyligini  buzish  alohida  ajratilgan.  Yozishmalar  maxfiyligini 

buzish bu shaxs o‘ziga tegishli bo‘lmagan, muhrlab yopilgan xat yoki biror hujjatning, 

texnik  vositalardan  foydalangan  holda  uni  ochmay  turib  hujjat  ichidagi  ma’lumot 

bilan tanishish deb ta’riflangan.  Aloqa maxfiyligini buzish esa, shaxsga jo‘natilgan 

ma’lumotlarni,  shaxsiy  yoki  ish  beruvchi  tomonidan,  jo‘natgan  tomon  roziligisiz 

tarqatish oshkor etish hisoblanadi. 

Ko‘plab davlatlarda, tijorat yoki bankga doir ma’lumotlarga nisbatan noqonuniy 

harakatlar  amalga  oshirish  jinoyat  hisoblanadi.  Shu  bilan  birga  juda  kam  sonli 

davlatlarda  bu  kabi  ma’lumotlarni  yig‘ish  sanoat  yoki  tijorat  josusligi  hisoblanadi. 

Misol  uchun  Belorusiya  respublikasining  Jinoyat  Kodeksining  254  moddasi  sanoat 

josusligiga,  ya’ni  tijorat  ma’lumotni  yoki  bank  sirlarini  noqonuniy  ish  qilish  yoki 

oshkor qilish maqsadida to‘plash, jinoiy javobgarlikka tortiladi[11]. Avstriya Jinoyat 

kodeksi ham tijorat yoki sanoat sirlarini oshkor etishni javobgarlikka tortadi[12]. Shu 

bilan birga, har qanday tijorat yoki sanoat sirlarini chet-el davlati uchun yig‘ish, juda 

katta jinoyat hisoblanadi. Rossiyada tijorat, soliq yoki bank sirlarini o‘z ichiga olgan 

ma’lumotlarni  olish  va  oshkor  qilish  uchun  javobgarlik  Jinoyat  kodeksining  183-

moddasida  nazarda  tutilgan.  Ta’kidlash  joizki,  ko‘plab  chet  el  jinoyat  qonunchiligi 

tijorat  va  bank  sirlarinigina  qamrab  oladi,  ammo  Rossiya  Federatsiyasida  esa  ushbu 

masalalar  soliq  sirlarini  ham  o‘z  ichiga  oladi.  Aytish  kerakki,  tijorat, bank  va  soliq 

sirlari  turli  huquqiy  xususiyatga  ega.  Rossiya  qonunchiligida  soliq  siri  rasmiy  va 

professional  maxfiy  tushuncha  bilan  to‘la  qamrab  olinadi  va  jinoyat  huquqi 

himoyasiga mustaqil ravishda muhtoj emas. 

Davlat  sirini  oshkor  qilganlik  uchun  jinoiy  javobgarlik  chet-el  jinoyat 

qonunchiligida  har  xil  yo'llar  bilan  ko‘zda  tutilgan.  Masalan,  Avstriya  Jinoyat 

kodeksida davlat sirlarini qasddan oshkor qilish (252-modda), davlat sirlarini buzish 

(253-modda)  va  davlat  sirlarini  ustidan  tergov  olib  borish  (254-modda)  uchun 

javobgarlik  belgilovchi  maxsus  bo‘lim  mavjud.  Avstriyaning  Jinoyat  kodeksi  255-

---