O‟rganish usullari reja: Anatomiyani tekshirish usullari

yuzasini hosil qiladi

24

.   

Bolaning yeshi ortishi bilan о‗pkasining ogirligi, о‗lchamlari va hajmi ortib boradi. Yangi 

tugilgan bolalarda ikkita о‗pkaning ogirligi 50-57 g, 1-2 yoshda 225 g, 5-6 yoshda 350 g, 9-10 

yoshda  395  g,  15-16  yoshda  690  g,  kattalarda  esa  1000  g  bо‗ladi.  О‗pkaning  hajmi  yangi 

tug‗ilgan  bolalarda  70  sm

3

,  1  yoshda  270  sm

3

,  8  yoshda  640  sm

3

,  12  yoshda  680  sm

3

,  katta 

odamda esa 1400 sm

3

 bо‗ladi, 

О‗pkaning  о‗sishi  asosan  alveola  hujayralariiing  ortib  borishi  hisobiga  bо‗ladi.  Yangi 

tugilgan  bolalarda  alveolalarning  soni  katta  odamnikiga  nisbatan  3  marta  kam  bо‗ladi. 

Alveolalarning intensiv о‗sishi ayniqsa bolaning 12 yoshidan boshlanadi. 

Bolaning  3-7  yoshdan  boshlab  kо‗krak  tipidagi  nafas  olish  vujudga  kela  boshlaydi. 

                                                           

23

 Adolf Faller., Michael Schuenke-The Human Body - ―An Introduction to Structure and 

Function‖ ThiemeStuttgart · New Yorkhttp: //www.bestmedbook.com/2004 340- bet mazmun va 

moxiyatidan foydalanildi 

 

24

 

Adolf Faller., Michael Schuenke-The Human Body - ―An Introduction to Structure and 

Function‖ ThiemeStuttgart · New Yorkhttp: //www.bestmedbook.com/2004 339- bet mazmun va 

moxiyatidan foydalanildi 

 

---

Bolalarning nafas olishi kattalarnikiga qaraganda tez va yuzakidir. Yangi tugilgan bolaning nafas 

olishi bir meyorda emas, chuqur nafas olish yuzaki nafas olish bilan almashinib qoladi. Bolaning 

ilk yoshida bogcha va kichik maktab yoshidan boshlab asta-sekin nafas olish bir meyorda bо‗la 

boshlaydi. 

Bolaning yoshi ortishi bilan о‗pkaning havo sigimi ortib boradi. Yangi tug‗ilgan bolalarda 

о‗pkaning havo sigimi  20 sm

3

,  1  yoshda  80  sm

3

,  5  yoshda  215  sm

3

,  12  yoshda  375  sm

3

,  katta 

odamlarda esa 300-460 

sm

3 ni tashkil etadi. 

Bolalarda  nafas  olish  tez  bо‗lgani  uchun  G‗pkaning  ventilyatsiyasi  yuqori  bо‗ladi. 

О‗pkaning ventilyatsiyasi yangi tug‗ilgan bolaning har kg og‗ir hisoblansa о‗smirlarning har kg 

ogirligiga  nisbatan  4  marta  ortiq  bо‗ladi.  Yosh  bolalar  organizmini  kislorodga  bо‗lgan  talabi 

yasuda  yuqoridir,  chunki  bularda  energiya  va  moddalar  almashinuvi  juda  intensiv  ravishda 

kechadi. Masalan 1 kg bola organini kislorod bilan normal ta‘minlab turish uchun о‗pkasidan bir 

minutda 1400-1500 sm

3

 havo о‗tishi kerak. Katta odamning har 1 kg ga esa shu maqsad uchun 

300-400 sm

3

, 5-6  yeshda 200-210 sm

3

, 7  yoshda  170 sm

3

, 8-10  yoshda 160 sm  , 11-13  yoshda 

130-145 sm

3

, 14 yoshda 125 sm

3

 kislorod tо‗g‗ri keladi. 

Bolalar  kattalarga  nisbatan  tinch  holatda  ayniqsa,  muskul  ishida  kattalarga  nisbatan  tez-tez 

nafas  oladi.  Agarda bolalar muntazam  ravishda jismoniy mashq bilan,  ayniqsa, qayiqda suzish, 

voleybol,  yengil  atletika,  suzish  sporti  bilan  shug‗ullansa,  о‗pkaning  tiriklik  sigimi  ortadi. 

Bolalarda gazlar almashinuvi ishqor-kislota muvozanatini boshqarilishi bilan bog‗liq. Masalan, 5 

yoshli bolaning chiqarilgan havo tarkibida karbonat  angidrid  gazining miqdori, katta odamning 

chiqargan  nafas  havosiga  nisbatan  3  marta  kamdir.  Bolaning  yoshi  ortishi  bilan  chiqarilgan 

havodagi  karbonat  angidrid  miqdori  ortib,  kislorod  miqdori  kamayib  boradi.  Bolalarda 

chiqarilgan  havoda  kislorod  miqdori  kamayib  boradi.  Bolalarda  о‗pkadan  chikarilgan  havoda 

kislorodning kam bо‗lishi alveolalarga kislorod о‗tishi kattalarnikiga nisbatan kam bо‗lishi bilan 

bog‗liq.  Masalan,  6  yoshli  bolalarda  kislorodni  о‗pkalarda  foydalanish  foizi  katta  odamnikiga 

nisbatan 2 marta kam.