O‟rganish usullari reja: Anatomiyani tekshirish usullari


o‟tkazish aksesuar tuzilmalari bor



Download 1,25 Mb.
Pdf ko'rish
bet137/138
Sana27.06.2021
Hajmi1,25 Mb.
#102958
1   ...   130   131   132   133   134   135   136   137   138
Bog'liq
bolalar anatomiyasi va fiziologiyasi asoslari fanini organish usullari

o‟tkazish aksesuar tuzilmalari bor

38

Quloq  suprasi  va  uning  muskullari  hayvonlarda  yaxshi  taraqqiy  etgan.  Tashqi  eshituv 



yо‗lining  uzunligi  2,5  sm.  Eshituv  yо‗li  devorchalarining  yuzasi  tuklar  bilan  qoplangan  va 

maxsus  bezchalar  qulov;  kiri  (sarig‗i)  deb  ataladigan  yopishqoq  moddani  ishlab  chiqaradi. 

Tashqi quloq bilan о‗rta quloq о‗rtasida nogora parda bor. 

Nog‗ora  parda  oval  shaklida  bо‗lib,  uning  qalinligi  0,1  mm.  Nog‗ora  parda  fibroz 

tо‗qimadan tuzilgan elastik bо‗ladi. Nogora parda havo tо‗lqinlari ta‘sirida tebranib, bu tebranish 

buzulmasdan  maxsus  eshituv  suyakchalari  yordamida  о‗rta  quloqqa  о‗tkaziladi.  О‗rta  quloqqa 

nogora  bо‗shlig‗idan  (о‗rta  quloq  bо‗shlig‗idan),  eshituv  suyakchalaridan  va  Yevstaxiyev 

nayidan  iborat  о‗rta  quloq  bо‗shligi  Yevstaxiyev  nayi  deb  ataladigan  maxsus  kanal  yordamida 

burun-xalqumga  tutashadi.    О‗rta  quloq  ichida  eshituv  suyakchalari  -  bolg‗acha,  sandon  va 

                                                           

38

Adolf Faller., Michael Schuenke-The Human Body - ―An Introduction to Structure and 



Function‖ ThiemeStuttgart · New Yorkhttp: //www.bestmedbook.com/2004  645- bet mazmun 

va moxiyatidan foydalanildi 

 

 



uzangi  bor.  Bolgacha  dastasi  bilan  nog‗ora  pardasiga  yopishgan,  boshchasi  esa  sandon  asosi 

bilan birlashib bо‗gim hosil qilgan bо‗ladi. 

Sandon о‗siqlaridan biri uzangi boshchasi bilan bо‗g‗im hosil qilib tutashgan. Uzangining 

serbar tomoni oval darchaning pardasiga yopishadi. 

Eshituv  suyakchalari  sistemasi  shunday  tuzilganki,  bu  nog‗ora  pardasidagi  hamma 

tebranishlarni  takrorlab  oval  pardaga  о‗tkazadi.  Eshituv  suyakchalari  sistemasi  tovush 

tebranishlarini  о‗zidan  kuchaytirib  о‗tkazadi.  YA‘ni  oval  darcha  pardasiga  bо‗ladigan  * 

tebranishni  taxminan  50 marta  kо‗paytiradi.  О‗rta  quloq  bо‗shligining  burun-xalqum  bо‗shlig‗i 

bilan tutashganligi juda muhim ahamiyatga egadir. 

О‗rta  quloq  bо‗shlig‗idagi  bosim  tashqi  havo  bosimiga  barobar  bо‗lgandagina  nog‗ora 

parda  normal  ravishda  tebranadi.  О‗rta  quloq  bо‗shlig‗i  Yevstaxiyev  nayi  orqali  burun 

xalqumiga  tutashganligi  tufayli  nog‗ora  pardasining  ikki  tomonidagi  bosim  shu  tariqa 

muvozanatlashib turadi.  О‗rta quloq bо‗shlig‗idagi bosim tashqi havo bosimidan farq qiladigan 

bо‗lsa, eshituv sezgisining о‗tkirligi buziladi. 

Nogora  pardaning  ikki  tomonidagi  bosim  xaddan  tashqari  kо‗p  farq  qiladigan  bо‗lsa,  bu 

parda  yirtilib  ketishi  mumkin.  Ichki  quloq  labirintdan iborat  bо‗lib,  yumaloq  darcha bilan  о‗rta 

quloqqa  tutashadi.  Suyak  labirintning  ichida  parda  labirint  bor.  Suyak  labirint  devorchalari 

о‗rtasida  kichik  bir  bо‗shliq  bо‗lib,  bu  bо‗shliq  perelimfa  degan  suyuqlik  bilan  tо‗ladi.  Parda 

labirint ichida ham suyuqlik bо‗lib, buni endolimfa deb ataladi. Oval darchaning orqasida ichki 

quloq labirint daxlizi, chig‗anoq va yarim doRa ' kanallar bor. 

Chiganoq-shilliq  qurt  chig‗anog‗iga  о‗xshash  gajakdor  suyak  kanalidir.  Chiganoqning 

ichida  kortiyev  organi  turadi.  Kortiyev  organi  tovush  sezadigan  organdir.  Eshituv  nervining 

shoxchalari shu organda tugaydi. Kortiyev organi ikki turli hujayralardan tuzilgan. Bular tayanch 

va qoplovchi hujayralardan iborat bо‗lib, tovush tо‗lqinlarini qabul qiladi. 

-  Tovush  tebranishlarini  qabul  qilishi.  Eshitish  sezgisi  havo  tо‗lqinlarini  nog‗ora  pardaga 

ta‘siri  natijasida  vujudga  keladi.  Havoning  tebranishi  tashqi  eshituv  yо‗li  orqali  nog‗ora 

pardasini  tebratadi.  Nog‗ora  pardasining  tebranishi  eshituv  suyaklarida  takrorlanadi  va 

uzangining serbar tomoni  orqali ichki quloqning  oval  darchasidagi  pardaga  о‗tadi.  Oval  darcha 

pardasining  tebranishi  perelimfaga  о‗tadi.  Perelimfa  tebranib  bu  о‗z  navbatida  endolimfaning 

tebranishiga  sabab  bо‗ladi.  Endolimfa  tebranib  -  kortiy  organidagi  tuklarni  tebrantiradi  va  shu 

bilan eshituv nervining 

oxirlarini 

qо‗zgaydi. 

Eshituv 


nervining  

retseptorlaridan  kelib  chiqqan  qо‗zg‗alish  impulsi  bosh  miya  yarimsharlar  pо‗stlog‗iga  eshituv 

analizatorlarining miyadagi uchlariga yetib boradi, natijada eshituv sezgisi hosil bо‗ladi. 

Kо‗pchilik  tomonidan  qabul  qilingan  nazariyaga  kо‗ra,  kortiyev  organining  turli  tolalari 

muayyan  tonga  sozlangandir.  Turli  tondagi  tovushlarni  analiz  qilish  chig‗anoqdan  boshlanadi. 

Chig‗anoqning alohida tolalari tovushlarga differensiyalashgan bо‗lib, chiganoq asosidagi kalta 

tolalar  baland  tonlarni  sezadi.  Odam  quloqining  tovush  sezadigan  muayyan  chegaralari  bо‗lib. 

sekundiga 16 martadan to 20000 martagacha tebrinishdagi tovushlarni sezadi. Yosh ortishi bilan 

quloqning  tovush  sezish  chegarasi  kamayib  boradi.  Odam  qulog‗i  1000  dan  4000  gersdagi 

tovush tо‗lqinlariga sezgirroq bо‗ladi. Bundan ortiq yoki kam bо‗lgan havo tо‗lqinlariga eshitish 

sezgirligi juda kamayib ketadi. 

Bola  tutilishi  bilan  eshitish  analizatori  funksiyalana  boshlaydi.  I.  P.  Nechayevning 

kо‗rsatishicha, 4010 gs dan 810 gs bо‗lgan tonlarni bola 4 yoshligida differensiyalaydi, 3010 gs 

dan 810 gs gacha bо‗lgan tonlarni bola 4,5-5,5 oyligida differensirovka qiladi. 

Eshitish  analizatorini  funksional  rivojlanishi  6-7  yoshgacha  davom  etadi.  14-15  yoshda 

eshitish sezgirligi juda kam bо‗ladi, sо‗ng orta boradi. 40  yoshgacha 3000 gs tovushga eshitish 

sezgirligi  kamayadi.  40-49  yoshda  2000  gs  dan,  50  yoshdan  sо‗ng  1000  gs  tonlarga  eshitish 

sezgirligi past bо‗ladi. 

Eshitish  organini  sog‗lom  bо‗lishi  uchun  uning  gigiyenasiga  rioya  qilish  lozim.  quloqni 

toza saqlash lozim. quloq kirini qatgiq narsa bilan tozalash, kavlash mumkin emas, chunki bunda 

quloqning nog‗ora pardasini teshib qо‗yish yoki quloqqa turli infeksiya tushishi mumkin. 


Download 1,25 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   130   131   132   133   134   135   136   137   138




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish