O‟rganish usullari reja: Anatomiyani tekshirish usullari

Maraziy nerv sistemasining xususiyatlari. 

Nerv oistemaiing nerv tolararidan keladigan turli xildagi tashqi, ichxi ta‘sirini qabul qiladi. 

Reflekslarning nerv markazlari nerv sistemasini turli joylarida о‗rnashgan. 

Bitta  neyron  bir  nechta  refleksda  ishtirik  etib,  turli  nerv  markazlarida  qatnashishi  mumkin. 

Masalan,  til  muskullarini  ta‘minlovchi  neyronlar  chaynash,  yutish  va  nutq,  organlarining 

reflektor  xarakatlarida  ishtirok  etadi.  Ba‘zi  reflekslarning  yuzaga  kelishida  nerv  sistemasining 

turli bо‗laklaridagi nerv markazlarining neyronlari ishtirok etadi. Masalan, nafas olish va nafas 

chiqarish  reflekslarida  uzunchoq,  miyadagi  neyronlar  bilan  birga,  orqa  miya,  katta  miya  yarim 

sharlaridagi neyronlar ham ishtirok etadi. 

Nerv  markazlari  qо‗zg‗alish,  tormozlanish,  yig‗ilish,  transformatsiya,  mayinlik,  kislorod 

tankisliiga  chidamsizlik,  dominanta  va  boshqa  fiziologik  xususiyatlarga  ega.  Nerv  impulsi 

neyroning  tabiiy  ta‘sirlovchisi  hisoblanadi.  Nerv  hujayralarining  muhim  xususiyatlaridan  biri 

qо‗zgalishidir.  qо‗zg‗alish  tufayli  ta‘sirga  tezda  javob  reaksiyasi  paydo  bо‗ladi.  qо‗zg‗alish 

vaqtida tо‗timada funksional, fizik-ximyaviy xodisalar sodir bo‘ladi. 

 

Nerv markazida ma‘lum refleks amalga oshishida yoki biror funksiya bajarilishida bir guruh 

neyronlar funksional birikmasining ishtirok etishi nerv markazi deb ataladi. 

Nugq, funksiyasida, lablar, xiqildoq xarakat muskullarning nerv markazlari uzunchok miya, 

о‗rta va bosh miya katta yarim sharlari pо‗stlog‗ida joylashgan. Sо‗zlar ma‘nosi tushuniladigan 

---

nerv  markazi  bosh  miya  katta  yarim  sharlarining  chakka  qismida  joylashgan.  Bu  markaz 

shikaslanganda  odam  sо‗zlar  ma‘nosini  tushunish  qobilyatini  yо‗kotadi.  Peshona  qismi 

shikastlanganda odam nutqini tushunadi-yu, lekin gapiraolmaydi. 

Shuni  aytish  kerakki,  yangi  tug‗ilgan  chaqaloq  nerv  sistemasining  qо‗zg‗aluvchanligi  sust 

bо‗ladi. 12 kunlik chaqaloq, nerv markazlarining qо‗zg‗aluvchanligi katga odamnikiga nisbatan 

kuchliroq  bо‗ladi.  Labillilikning  ortishi  va  xronaksiyaning  kamayishi  qо‗zg‗aluvchanlikni 

ortishini kо‗rsatadi. Bola nerv sistemasida moddalar almashinuvi jadal kechishi tufayli kislorod 

tankisligiga juda sezgir bо‗ladi. 

Qо‗zgalish va tormozlanish jarayonlarining birligi. Nerv sistemasining xar bir sohasi, xar bir 

tirik  hujayra  tashqaridan  bо‗lgan  ta‘sirga  qо‗zg‗alish  yoki  tormozlanish  bilan  javob  qaytaradi. 

Markaziy  nerv  sistemasidagi  qо‗zg‗alish  va  tormozlanish  jarayonlari  о‗zaro  va  makonda  ta‘sir 

etadi,  ya‘ni  markaziy  nerv  sistemasidagi  turli  markazlar  о‗zaro  bog‗lanadi.  Nerv  sistemasida 

kо‗zg‗alish  jarayoni  tormozlanish  jarayoni  bilan  almashinib,  qо‗zg‗alish  tormozlanishga, 

tormozlanish qо‗zgalishiga о‗tib turadi. 

Quzgalyshining    nerv    sistemasi    markazlarida    tarkalishi    irradiatsiya deyiladi.