Organik kimyo

Alkеnlarning nomеnklaturasi.

Alkеnlarning nomеnklaturasi alkanlarniki kabidir. Faqat alkanlar nomidagi -an o`rniga

-еn qo`shimcha ishlatiladi: CH₂=CH-CH-CH₃

CH₃ 2-mеtilbutеn-1.

Izoh:asosiy zanjir qo`shbog` yaqin bo`lgan chеtidan boshlab raqamlanadi. Alkеnlardan hosil bo`ladigan ayrim radikallar:

CH₂=CH- -vinil, CH₂=CH-CH₂- -allil.

4. 
   Alkеnlarning olinishi.
   

1. 
   alkanlarni dеgidrogеnlab, Zaysеv qoidasiga muvofiq: CH₃-CH₂-CH₂-CH₃ →CH₃-CH=CH-CH₃ + H₂
   

2. 
   alkilgaloidlarni dеgidrogalogеnlab: RCl
   

• 
  ^{KOH( spirt)} C_nH_2n + HCl
  

3. 
   spirtlarni degitratlab: ROH
   

• 
  K_OH_( sp_irt)_{ CnH2n + H2O}
  

4. 
   digalogenli alkanlarni degalogenlab: C_nH_2nBr₂ + Zn C_nH_2n + ZnBr₂ . Bunda galogenlar faqat qo’shni uglerod atomlarida joylashgan bo’lishlari kerak.
   

5. 
   Alkеnlarning xossalari. Markovnikov qoidasi.
   

1. 
   Birikish rеaksiyalari. Bu rеaksiyalar natijasida pi-bog` uziladi, ya'ni oddiy bog`ga aylanadi.
   
   1. 
      Gidrogеnlash: C_nH_2n + H₂ → C_nH_2n+2
      
   2. 
      Galogеnlash: C_nH_2n + Br₂ → C_nH_2nBr₂. Bu rеaksiyada bromli suv rangsizlangani tufayli sifat rеaksiya sanaladi.
      
   3. 
      Gidrogalogеnlash: C_nH_2n + HBr → C_nH_2n+1 Br.
      
   4. 
      Gidratlash: C_nH_2n + H₂O → C_nH_2n+1OH.
      

1.3 va 1.4 rеaksiyalarda Markovnikov qoidasi kuzatiladi. Birikish rеaksiyalarida Markovnikov qoidasi kuzatilishiga ko`ra alkеnlar 3 guruhga bo`linadi:

1. 
   Markovnikov qoidasiga amal qilinadigan holat. Bu holat nosimmеtrik alkеnlar uchun xos. Ularga misollar: CH₂=CHCH₃, CH₂=C(CH₃)₂, CH₃CH=C(CH₃)₂.
   
2. 
   Markovnikov qoidasiga amal qilinmaydigan holat. Bu holat simmеtrik alkеnlar uchun xos. Ularga misollar: CH₂=CH₂, CH₃CH=CHCH₃, (CH₃)₂C=C(CH₃)₂.
   
3. 
   Markovnikov qoidasiga tеskari amal qilinadigan holat. Buning sababi 2 ta:
   

1. 
   Xarash effеkti. Ya'ni, alkеnlarga birikish rеaksiyalari H₂O₂ ishtirokida olib borilganda;
   
2. 
   kuchli elеktronoaksеptor guruhlar, masalan, F, NO₂, CHO,COOH mavjudligi tufayli.
   

Markovnikov qoidasi quyidagicha ta'riflanadi: nosimmеtrik alkеnlarga HX tipidagi moddalar birikishida vodorod atomi ko`p gidrogеnlangan(ko`p sonli vodorod tutgan) uglеrod atomiga, qoldiq esa kam gidrogеnlangan(kam sonli vodorod tutgan) uglеrod atomiga birikadi. Masalan, CH₂=CHCH₃ ga HBr birikkanda CH₃CHBrCH₃ mahsulot hosil bo`ladi. CH<sub>2</sub>=CHCH<sub>2</sub>F ga HBr birikkanda BrCH<sub>2</sub>=CHCH<sub>2</sub>F mahsulot hosil bo`ladi.

2. 
   oksidlanish rеaksiyalari
   
   1. 
      yonish: C_nH_2n + 1,5nO₂ → nCO₂ + nH₂O
      
   2. 
      yumshoq oksidlanish: C_nH_2n + KMnO₄ + H₂O → C_nH_2n(OH)₂ + MnO₂ + KOH c)katalitik oksidlanish: CH₂=CH₂ +Ag₂O → CH₂---CH₂ + 2Ag
      

O

d)ozonoliz: CH₂=CH₂ +O₃ +H₂O → 2HCHO+H₂O₂.

f)qattiq oksidlanish:

R-CH=CH-R +KMnO₄ +H₂SO₄ =2RCOOH+ K₂SO₄ +MnSO₄ +H₂O

2. 
   polimerlanish: nCH₂=CH₂ (-CH₂-CH₂-)_n
   

ALKENLAR

1. 
   1.Alkenlarning umumiy formulasi quyidagi qaysi javobda keltrilgan?
   

A) CnH2n-2 B) CnH2n C) CnH2n-2 D) CnH2n+1

2. 
   Alkenlarning molekulyar massasi quyidagi qaysi formula orqali topiladi?
   

A) 14n+2 B) 8n C) 14n D) 6n

3. 
   Alkenlarning tarkibidagi elektronlar soni quyidagi qaysi formula orqali topiladi?
   

A) 14n+2 B) 8n C) 14n D) 6n

4. 
   Alkenlarning tarkibidagi neytronlar soni quyidagi qaysi formula orqali topiladi?
   

A) 14n+2 B) 8n C) 14n D) 6n

5. 
   Alkenlarning tarkibidagi umumiy bog’lar soni quyidagi qaysi formula orqali topiladi?
   

A) 4n B) 2n C) n D) 3n

6. 
   Alkenlar qaysi uglevodorodlarlarga isomer hissloblanadi?
   

A) alkan B) alkadiyen C) sikloalkan D) alkin

7. 
   Alkenlarning tarkibidagi (-C-H) bog’lar soni quyidagi qaysi formula orqali topiladi?
   

A) 4n B) 2n C) n D) 3n

8. 
   Alkenlarning tarkibidagi sp3-gibrid orbitallar soni quyidagi qaysi formula orqali topiladi?
   

A) 4n B) 8n C) 4n-8 D) 3n

10. 
    Quydagilar orasida etilenning emperik formulasini aniqlang?
    

A)C3H6 B)C2H4 C)C4H8 D)C5H10

10. 
    Quydagilar orasida prolenning emperik formulasini aniqlang?
    

A)C3H6 B)C2H4 C)C4H8 D)C5H10

10. 
    Quydagilar orasida butilenning emperik formulasini aniqlang?
    

A)C3H6 B)C2H4 C)C4H8 D)C5H10

10. 
    Quydagilar orasida pentenning emperik formulasini aniqlang?
    

A)C3H6 B)C2H4 C)C4H8 D)C5H10

10. 
    Quydagi alkenni nomi qaysi jovobda to’gri ko’rsatilgan? CH2=CH2-CH3
    

A)etilen B) propilen C) izubutilen D) butilen

7.Quydagi alkenni nomi qaysi jovobda to’gri ko’rsatilgan? CH2=CH2
A)etilen B) propilen C) izubutilen D) builen

15. 
    Quydagi alkenni nomi qaysi jovobda to’gri ko’rsatilgan? CH2=C(CH3)-CH3
    

A)etilen B) propilen C) izubutilen D) builen

15. 
    Quydagi alkenni ratsional nomenklatura bo’yicha nomlang? CH2=CH2-CH3
    

A)dimetiletilen B) simmetrik dimetiletilen

C) tetrametiletilen D) nosimmetrik dimetiletilen

15. 
    Quydagi alkenni ratsional nomenklatura bo’yicha nomlang? CH3-CH=CH-CH3
    

A)dimetiletilen B) simmetrik dimetiletilen

C) tetrametiletilen D) nosimmetrik dimetiletilen

15. 
    Quydagi alkenni ratsional nomenklatura bo’yicha nomlang?
    

CH2=C(CH3)-CH3

A)dimetiletilen B) simmetrik dimetiletilen

C) tetrametiletilen D) nosimmetrik dimetiletilen

27.

H₂C

C CH₃

^CH3 quyidagi alkenni sistematik

^H₃^C CH₃

C C

15. 
    ^{H3C CH3} quydagi alkenni ratsional nomenklatura bo’yicha nomlang?
    

nomenlatura bo’yicha nomlang?
A) 3-metilpenten-2 B) 2,3-dimetilpenten-2

C) 2-metilpropen D) 2,3-dimetilbuten-2

A)dimetiletilen B) simmetrik dimetiletilen

C) tetrametiletilen D) nosimmetrik dimetiletilen

H₃C
28. ^H3C

C C

CH₃
^CH3 quyidagi alkenni sistematik

20. 
    ^H3C
    

CH CH

^{CH2 CH3} quydagi alkenni ratsional

nomenlatura bo’yicha nomlang?

nomenklatura bo’yicha nomlang?

A)etilmetiletilen B) simmetrik dimetiletilen

A) 3-metilpenten-2 B) 2,3-dimetilpenten-2

C) 2-metilpropen D) 2,3-dimetilbuten-2

C) tetrametiletilen D) nosimmetrik dimetiletilen

20. 
    Quydagi alkenning sistematik nom bo’yicha nomlang? CH2=C(CH3)-CH3
    

29.

H₃C
H₃C

C C

CH₂
CH₃

CH₃

quyidagi alkenni sistematik

A)2-metilpropen-1 B) buten-1 C)buten-2 D) 3- metilpenten-1

nomenlatura bo’yicha nomlang?

A) 3-metilpenten-2 B) 2,3-dimetilpenten-2

C) 2-metilpropen D) 2,3-dimetilbuten-2

20. 
    Quydagi alkenning sistematik nom bo’yicha nomlang? CH2=CH-CH2-CH3
    

A)2-metilpropen-1 B) buten-1 C)buten-2 D) 3-

30. ^H3C
H₃C

C C CH₂
CH₂
CH₃
CH₃

quyidagi alkenni sistematik

metilpenten-1

23. 
    Quydagi alkenning sistematik nom bo’yicha nomlang? CH2=CH-CH(CH3)-CH2-CH3
    

A)2-metilpropen-1 B) buten-1 C)buten-2 D) 3- metilpenten-1

23. 
    Quydagi alkenning sistematik nom bo’yicha nomlang? CH3-CH=CH-CH3
    

A)2-metilpropen-1 B) buten-1 C)buten-2 D) 3- metilpenten-1

nomenlatura bo’yicha nomlang?

A) 3-metilpenten-2 B) 3,4-dimetilgeksen-3

C) 2-metilpropen D) 2,3-dimetilbuten-2

31. 
    Quyidagi alkenlarning qaysi biri xalqaro nomenklatura bo’yicha noto’gri nomlangan?
    

A) 2,3-dimetilpenten-1 B) 2,5-dimetilgepten-2

C) 2,2,5- trimetilgeksen-3 D) 3,4,4- trimetilpenten-2 E) 2-etilbuten-2

31. 
    Quyidagi alkenlarning qaysi biri xalqaro nomenklatura bo’yicha to’gri nomlangan?
    

H₃C

CH₂
C CH CH₃

1. 
   2-etilbuten-2 B) 5-metilgeksen-3
   

C) 4,4- trimetilpenten-2 D) 2,5-dietilgepten-3

25.

H₃C

quyidagi alkenni sistematik
E) 2,2-dietilgepten-3

nomenlatura bo’yicha nomlang?

A) 3-metilpenten-2 B) 2,3-dimetilpenten-2

C) 2-metilpropen D) 2,3-dimetilbuten-2

31. 
    Quyidagi alkenlarning qaysi biri xalqaro nomenklatura bo’yicha noto’gri nomlangan?
    

H₃C

CH₂
C C CH₃

1. 
   3-metilpenten-1 B) 2,3-dimetilbuten-1
   

26.

H₃C

^CH3 quyidagi alkenni sistematik

C) 4-metilgepten-3D) 5-metilgeksen-3

nomenlatura bo’yicha nomlang?

A) 3-metilpenten-2 B) 2,3-dimetilpenten-2

C) 2-metilpropen D) 2,3-dimetilbuten-2

E) 3-metilokten-2

31. 
    Noto’g’ri nomlangan birikmalarni aniqlang.
    

1) 2-etilgeksan; 2) 4-metil-2- etilpenten-2;

3) 2.4-dimetilgeksen-2; 4) 3-metilgeptan;

5) 2.3- dimetilgeksan; 6) 2,2-dimetilbutan A) 2, 3 B) 1, 2 C) 2,.5 D) 2, 4 E) 1,.5

31. 
    Quyidagi alkenni sistematik nomenklatura bo’yicha nomlang. (CH3)2C = CH - CH(CH3)2
    

A) 2,4-dimetilbuten-2 B) 2,4-dimetilpenten-2

C) dimetilizopropiletilen D) 2,2,4-trimetilbuten-1 E)2,4-dimetilpenten

H₂C

42. 
    Tarkibi C4H8 bo'lgan alkenning izomerlar soni nechta ? (fazoviy izomerlar hissobga olinmasin)
    

A) 2 B) 3 C) 4 D) 5

42. 
    Tarkibi C5H10 bo'lgan alkenning soni nechta ? (fazoviy izomerlar hissobga olinmasin)
    

A) 2 B) 3 C) 4 D) 5

42. 
    Tarkibi C3H6 bo'lgan alkenning soni nechta ? A) 2 B) 3 C) 4 D) 1
    
43. 
    Quyidagi moddalar orasidan C4H8 tarkibli alkenning izomerlari keltrilgan qatorni aniqlang?
    

36.

^CH3 quyidagi alkenni aniqlang?

1) CH3-CH=CH2 ; 2) CH3-CH=CH-CH3 ; 3) CH3- CH(CH3)-CH=CH2 ; 4) CH3-C(CH3)=CH2;

A) eten B) propen C) buten-1 D) penten-2

H₃C
37. ^CH3 quyidagi alkenni aniqlang?

A) eten B) propen C) buten-1 D) penten-2

5) CH3-CH=C(CH3)-CH3 ; 6) CH3-CH2-CH=CH-CH3 A) 1,2,4 B) 3,5,6 C) 2,4 D) 3,4,5

46. Quyidagi moddalar orasidan C5H10 tarkibli alkenning izomerlari keltrilgan qatorni aniqlang?

H₃C

CH₃

1) CH3-CH=CH2 ; 2) CH3-CH=CH-CH3 ; 3) CH3- CH(CH3)-CH=CH2 ; 4) CH3-C(CH3)=CH2;

38. ^CH3 quyidagi alkenni aniqlang?

A) 2-metilpenten-2 B) 2,4-dimetilpenten-2

C) 2-metilpropen D) 2-etilbuten-2
H₃C

CH₃

H₃C
5) CH3-CH=C(CH3)-CH3 ; 6) CH3-CH2-CH=CH-CH3 A) 1,2,4 B) 3,5,6 C) 2,4 D) 3,4,5

47. 
    Tarkibi C5H10 bo’lgan alkenning asosiy zanjirida 4 ta uglerod atomi tutgan nechata izomeri mavjud? ( fazoviy izomerlar hissobga olinmasin)
    

39.
H₃C

quyidagi alkenni aniqlang?

A) 2 B) 3 C) 4 D)5

A) 2-metilpenten-2 B) 2,4-dimetilpenten-2

C) 2-metilpropen D) 2-etilbuten-2

47. 
    Tarkibi C5H10 bo’lgan alkenning asosiy zanjirida 5 ta uglerod atomi tutgan nechata izomeri mavjud? (
    

40.
H₃C
CH₃
^CH3 quyidagi alkenni aniqlang?

fazoviy izomerlar hissobga olinmasin) A) 2 B) 3 C) 4 D)5

A) 2-metilpenten-2 B) 2,2-dimetilpenten-2

C) 2-metilpropen D) 2-etilbuten-2

41. 
    Alkenlarda necha xil izomeriya uchraydi? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4
    
42. 
    Alkenlarda necha xil izomeriya uchraydi? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4
    

49. 
    Tarkibi C6H12 bo’lgan alkenning asosiy zanjirida 5 ta uglerod atomi tutgan nechata izomeri mavjud? ( fazoviy izomerlar hissobga olinmasin)
    

A) 4 B) 5 C) 6 D)7

49. 
    Tarkibi C6H12 bo’lgan alkenning asosiy zanjirida 4 ta uglerod atomi tutgan nechata izomeri mavjud? ( fazoviy izomerlar hissobga olinmasin)
    

A) 4 B) 5 C) 6 D)3

49. 
    Qaysi qatorda izobutilen izomerlari keltirilgan?
    

A) vinilatsetilen; dimetilatsetilen; 1,2- dimetilsiklopropan

1. 
   buten-1 B) propen C) izobutilen D) penten-2
   

61. Quyidagilarning qaysi birida sis- izomeriya keltrilgan?

2. 
   izopren; butadiyen-1,3; metilsiklobutan
   
3. 
   buten-1; buten-2; butadiyen-1,2 D) siklobutan; buten-2; metilsiklopropan
   

52. 
    Qaysi qatorda izobutilen izomerlari keltirilgan?
    

H₃C

1. 
   ^H
   

H
C C

H

CH₃

H

H₃C

2. 
   ^H
   

H₃C

C C

CH₃
CH₃
CH₂ ^CH₃

1. 
   siklobutan; buten-2; metilsiklopropan
   
2. 
   buten-1; buten-2; butadiyen-1,2
   

3. 
   H₃C
   

C C
CH₃

C C

4. 
   ^{H H}
   

3. 
   izopren; butadiyen-1,3; metitsiklobutan
   
4. 
   vinilatsetilen; dimetilatsetilen: 1,2- dimetilsiklopropan.
   

52. 
    Tarkibida oltita, asosiy zanjirda beshta uglerod
    

H₃C

C C

5. 
   H₃C
   

CH₂ ^CH3
CH₃

atomi bo'lgan alkenning ochiq zanjirli izomerlari soni nechta bo'ladi (geometrik izomerlar hisobga olinmasin)?

A) 2,3,5 B) 2,5 C)3,4,5 D) 2,4
62. Quyidagilarning qaysi birida trans- izomeriya keltrilgan?

A) 8 B) 6 C) 5 D) 7

54. 
    Tarkibi C5H10 bo`lgan alkenning struktur va geometrik izomerlar sonini ko`rsating.
    

H₃C

1. 
   ^H
   

C C

H

CH₃

H₃C

2. 
   ^H
   

C C

CH₃
CH₃

1. 
   5 va 2 B) 6 va 2 C) 6 va 4 D) 5 va 4 E) 4 va 2
   

54. 
    Asosiy halqada beshta uglerod atomlari bo`lgan C6H12 tarkibli alkenning nechta struktur va geometrik
    

H C C

3. 
   H₃C
   

H CH₃
H₃C

C C

4. 
   ^H
   

CH₂ ^CH₃

H

izomerlari bo`lishi mumkin?

1. 
   5 va 2 B) 7 va 4 C) 6 va 4 D) 6 va 2 E) 8 va 4 56.Formula C4H8 bo`lgan nechta alken va sikloalkan
   

H₃C

5. 
   H₃C
   

C C

CH₂ ^CH3

CH₃

bo`lishi mumkin (geometrik izomerlardan tashqari)?

1. 
   2 alken, 4 siklogeksan B) 3 alken, 2 siklogeksan
   

C) 3 alken, 3 sikloalkan D)4alken,2siklogeksan

A) 2,3,6 B) 2,6 C) 1,2 D) 2,4
63. Quyidagi moddalarning qaysi birida geometrik izomeriya mavjud?

E) 5 alken, 2 sikloalkan

57. 
    C5H8 formula uchun nechta izomer uglevodorodlar bo`lishi mumkin?
    

H₃C

1) ^CH3 2)

H₃C

H₃C

H₃C

CH₂

A) 6 B) 5 C) 4 D) 3 E) 2

3) ^CH3 4)

CH₂

57. 
    C4H8 formulaga ega bo`lgan uglevodorodlar uchun nechta ochiq zanjirli (geometrik izomerlar bilan
    

A) 1,2 B) 2,3 C) 1,4 D) 1,3

birga) va siklik tuzilishli izomerlar to`g`ri keladi?
H₃C

CH₂ ^H

C C

A) 2 + 2 B) 4 + 1 C) 3 + 3 D) 4 + 2

64. ^H

^CH3 quyidagi moddani nomlang?

59. 
    Quyidagi moddalarning qaysi birida geometrik izomerya mavjud?
    

A) buten-1 B) propen C) buten -2 D) penten-1

59. 
    Quyidagi moddalarning qaysi birida geometrik izomerya mavjud?
    

A) sis-penten-2 B) sis-buten-2

C) trans-buten-2 D) tarns-penten-2

H₃C

CH₂

C C

CH₃

H₃C

C C

CH₂ CH₃

65. ^{H H} quyidagi moddani nomlang?

_71. H₃C CH₂

CH₃

quyidagi moddani

A) sis-penten-2 B) sis-buten-2

C) trans-buten-2 D) tarns-penten-2