Organik kimyo laboratoriyasida ishlash qoidalari

2-tajriba. Azot va oltingugurtni aniqlash.

Organik birikmalar tarkibida azot sof holda va ko`pincha oqsil moddalar tarkibida (jun, soch, ipak va boshqalar) oltingugurt elemrnti bilan birga uchraydi.

Azotli organik birikmalar probirkaga natron ohagi bilan qizdirilsa, ammiak ajralib chiqishi hisobiga qizil lakmus qog`oz ko`karadi. Bir yo`la bir ob`ektning o`zidan ham azot, ham oltingugurtni aniqlash mumkin. Buning uchun organic moddaning bir qismi bir bo`lak natriy metali bilan qo`shib qizdiriladi. Agar modda tarkibidagi azot va oltingugurt bo`lsa, natriy tsiyanid va natriy sul`fid hosil bo`ladi:

3Na + (C) + (N) + (S)  NaCN + Na₂S

Reaksiya mahsuloti suvda eritilib, ikki qismga bo`linadi va uning birinchi qismida berlin zangorisi hosil qilinib, azot aniqlanadi:

2NaCN + FeSO₄  Na₂SO₄ + Fe(CN)₂

Fe(CN)₂ + 2NaCN  Na₄[Fe(CN)₆]

3Na₄[Fe(CN)₆] + 4FeCl₃  Fe₄[Fe(CN)₆]₃ + 12NaCl

Ikkinchi qismida qo`rg`oshin sul`fid hosil bo`lishi oltingugurt borligini ko`rsatadi:

Na₂S + Pb(NO₃)₂  PbS + 2NaNo₃

Natriyning kichginagina bo`lagiga soch tolasi o`rab, quruq probirkaga joylashtiriladi. Probirkani shtativga tik holda o`rnatib kuchli qizdiriladi. Bunda probirkadagi soch tolalari parchalanib, natriy metali bilan NaCN va Na<sub>2</sub>S ga aylanadi. Qizdirilayotgan probirka tubi qip-qizil cho`g` holiga kelganda tigeldagi yoki chinni kosachadagi 10-15 ml sovuq suvga botiriladi. Natijada probirka sinib, uning ichidagi birikmalar suvga o`tadi. Hosil bo`lgan ishqoriy eritma fil`trlanib, ikki qismga bo`linadi.

Fil`tratning bir qismiga azotni topish uchun 0.1 g temir kuporosi kristalidan qo`shib, 1-2 minut davomida qaynatiladi. Eritmaga muhit kislotai bo`lguncha (pH =4.5) xlorid kislota qo`shiladi. So`ngra FeCl<sub>3</sub> eritmasidan 2-3 tomchi tomiziladi, natijada zangorirangli berlin lazuri hosil bo`ladi.

Fil`tratning ikkinchi qismiga qo`rg`oshin nitrat eritmasidan 3-4 tomchi tomiziladi va qo`rg`oshin sul`fid qora cho`kma holida cho`kadi.