Органик кимё фанидан Ўқув-услубий мажмуа

3
С
H
3
CH
2
C = CH
2
ва
2-
метилбутен
-2
(
асосий махсулот
)
2-
метилбутен
-1
СН
3
СН
3
СН
3
С
H
3
C – CCH
3
+
С
H
3
C = CCH
3
ва
2,3-
диметилбутен
-2
(
асосий махсулот
)
2,3-
диметилбутен
-1
СН
3
СН
3
Н
Н
3
С
Н
3
С
С
H
3
C
Н
– C = CH
3
СН
3
Н
3
С
Yuqoridagi misollardan ko’rinib turibdiki, degidratasiyada asosiy mahsulot sifatida kam 
gidrogenlangan uglerod atomi saqlovchi alkenlar hosil bo’lar ekan.
O’tish holatlarini o’rganish, barqarorroq alkenlar tezroq hosil bo’lishini ko’rsatadi. 
–
С
С
–
..
+
H
ROH
–
С
С
–

+
H OR
H

+
C = C 
+ ROH
2
+
ўтиш ҳолати
: 
қисман қўшбоғ ҳосил бўлган
Asos (erituvchi) protonni tortib olgan zaxoti, qolgan elektronlar ikki uglerod atomlari 
orasida taqsimlanadi va uglerod – uglerod bog’, qo’shbog’ xarakteriga ega bo’ladi. Hosil 
bo’layotgan alkenni barqarorlashtiruvchi omillar, o’tish holatini ham barqarorlashtiradi. 
Uglerod – uglerod bog’ning reaksiyalari. Elektrofil va erkin radikal birikish. 
Funksional guruh. 
Alkenlar tuzilishini tavsiflovchi xususiyatlardan asosiysi uglerod – uglerod 
qo’shbog’ning mavjudligi, alkenlarning xarakterli reaksiyalari esa ayni qo’shbog’ning 
reaksiyalari hisoblanadi. Organik birikmalarning tuzilishini va xususiyatlarini belgilovchi atom 
yoki atomlar guruhi 
funksional guruhlar
deyiladi. 
Alkilgalogenidlardagi funksional guruh 
galogen
, spirtlarda 
–OH
-
guruhi; alkenlarda esa 
bu uglerod – uglerod 
qo’shbog’
hisoblanadi. Galogenid, spirt yoki alkenlardagi funksional 
guruhlar alkil guruhlar bilan bog’langanligi, sharoitlar yaratilganda bu molekulalardagi alkil 
guruhlari alkanlar uchun xos bo’lgan o’zgarishlarga uchrashi mumkinligini ko’rsatadi. Lekin 
yuqoridagi birikmalar uchun galogen atomi, gidroksil guruhi yoki qo’shbog’ bo’ylab amalga 
oshuvchi reaksiyalar xarakterli bo’lib qoladi. 
Organik kimyo – asosan turli funksional guruhlar kimyosi hisoblanadi. 
Uglerod – uglerod qo’shbog’ning reaksiyalari – birikish, alkenlar kimyosi bu uglerod – 
uglerod qo’shbog’ kimyosidir. 
Qo’shbog’ mustaxkam 

-
bog’ va mustaxkam bo’lmagan 

-
bog’lardan iborat va ayni 

-
bog’ning uzilishi hisobiga reaksiyalarni amalga oshishini taxmin qilish qiyin emas. 
Qo’shbog’ning oddiy reaksiyalari bitta 

-
bog’ning uzilishi va uning o’rniga ikkita mustahkam 

– bog’ning hosil bo’lishi bilan boradi.