Органик кимё фанидан Ўқув-услубий мажмуа

Olinish usullari.
Spirtlar olishning bir necha usullari ma’lum. Quyida shulardan ayrimlari bilan tanishib 
chiqamiz.
Spirtlarni galoid alkillarni suv yoki ishqorning suvli eritmasi bilan qo‘shib qizdirish orqali olish 
mumkin: 
Etilen uglevodorodlariga katalizatorlar ishtirokida suv biriktirilganda bir atomli spirtlar hosil bo‘ladi. 
Katalizator sifatida asosan konsentrlangan sulfat kislotadan foydalaniladi. Etilen uglevodorodlariga 
suvning birikish quyidagi bosqichlar orqali sodir bo‘ladi: 
Spirtlarni aldegid va ketonlarni katalizator ishtirokida qaytarish orqali yoki ularga magniy organik 
birikmalar biriktirish orqali olish mumkin: 
Bu jarayon mis, kobalt, nikel, platina. Palladiy katalizatorligida 300-500
0
S haroratda olib boriladi. 
Aldegid va ketonlarga magniy organik birikmalarni biriktirish orqali birlamchi, ikkilamchi yoki 
uchlamchi spirtlar olinadi. Karbonil guruhi kuchli qutblangan bo‘lganligi uchun ularga nukleofil 
agentlar oson birika oladi: 

---

553
Hosil bo‘lgan oraliq modda suv ishtirokida juda oson parchalanadi: 
Bu usul bilan spirtlarni tuzilishini oldindan belgilangan holda sintez qilish mumkin. 
Sanoatda etil spirtini pentazan saqlovchi tabiiy birikmalar – uglevodlarni fermentlar ishtirokida 
bijg‘itish orqali olinadi. Masalan: 
Bijg‘itishni 4 % li sulfat kislota ishtirokida ham olib borish mumkin. SHu usul bilan g‘o‘zapoya, 
yog‘och chiqindilari, oziq-ovqat chiqindilari va boshqalardan ko‘p miqdorda etil spirti ishlab 
chiqariladi. 
Metil spirti sanoatda SO va N
2
dan sintez qilinadi: 
Bu jarayon 200-300 atm bosim, 400
0
S harorat va rux-xrom-mis katalizatori ishtirokida olib boriladi. 
Spirtlarni yuqorida ko‘rsatilgan usullarda tashqari, yana murakkab efirlardan atsetallardan va boshqa 
birikmalardan olish mumkin.