Органик кимё фанидан Ўқув-услубий мажмуа

 

---

429
Pirrol 
hatto juda oz miqdordagi 
mineral 
kislota ta’sirida osonlik bilan 
to’q qizil
smola – 
polimer aralashmasiga aylanadi. Pirrolga oksidlovchilar 
(nitrat kislota, xromat kislota va boshqalar) 
ta’sir ettirilganda u osonlik bilan 
maleinimidga 
o’tadi: 
Pirrol molekulasidagi azot bilan bog’langan vodorod ketonlar bilan almashinib, pirroliy anioni 
hosil qilish xususiyatiga ega. Pirrol juda kuchsiz asos, uning 
imino 
gruppasidagi vodorodi 
kuchsiz 
kislota 
xossasiga ega, lekin 
pirrol
kuchsiz kislota
hisoblanadi. Uning kislotalik doimiysi 
K=5,4
*
10
-15
ga teng. Shuning uchun u K va Li metallari bilan oson ta’sirlashib, 
pirrol kaliyni
hosil qiladi. Pirrol 
kaliy pirrolni o’yuvchi kaliy bilan qo’shib qizdirish orqali ham hosil qilinishi mumkin: 
N
H
+ KOH
N
K
+ H
2
O
N
N
H
+ KOH
N
N
K
+ H
2
O
Metallar bilan hosil qilgan hosilalari orqali turli birikmalar olish mumkin. Ko’pincha bu 
maqsadlarda pirrolning 
grinyar reaktivi
bilan hosil qilgan 
pirrolmaginiy 
galogenidlardan 
foydalaniladi: 
N
Н
R M g X
N
M g X
+ R H
N
N
Н
R M g X
N
N
M g X
+ R H
Pirrolmaginiygalogenidlar reaksiyaga oson kirisha oladigan birikmalar bo’lib, ulardan foydalanib 
turli qimmatli birikmalarni sintez qilib olish mumkin. Quyidagi sxemada pirrolmagniybromid asosida 
olinishi mumkin bo’lgan ayrim birikmalarga misol keltiramiz. 

---

430
N
M g B r
C
2
H
5
C O O H
N
H
C
O
H
R C O C l
C lC O O C
2
H
5
C O
2
R B r
N
H
C O O C
2
H
5
N
H
C O R
N
H
C
O
O H
N
H
B r
N
N
M g B r
C
2
H
5
C O O H
N
N
H
C
O
H
R C O C l
C lC O O C
2
H
5
C O
2
R B r
N
N
H
C O O C
2
H
5
N
N
H
C O R
N
N
H
C
O
O H
N
N
H
B r
Xuddi shunga o’xshash pirrolning kaliyli tuzi metilyodid bilan reaksiyaga kirisha oladi. Bunda 
hosil bo’ladigan