Органик кимё фанидан Ўқув-услубий мажмуа

pH>7
bo’ladi, ya’ni 
ishqoriy
muhit 
bo’ladi.
 
2. Tuzlarning hosil bo’lishi. 
Aminokislotalarning amfoterlik xususiyati ularning ishqor va 
kislotalar bilan reaksiyaga kirishib, tuzlar hosil qilishi bilan isbotlanadi. M-n: 
H
2
N–CH
2
–COOH+NaOH→ H
2
O + H
2
N–CH
2
–COONa
glitsinning natriyli tuzi. 
H
2
N–CH
2
–COOH+HCl→Cl[H
3
N–CH
2
–COOH]
glitsinning vodorod xlorli tuzi. 
Shunday qilib, eritmada OH
-
ionlarining konsentratsiyasi ortganda aminokislotalar 
anion
shaklida 
(kislota sifatida)
, eritmada H
+
ionlarining konsentratsiyasi ortganda esa 
kation
shaklida 
(asos 
sifatida)
reaksiyaga kirishadi: 
OH
-
H
+
H
2
N–CH
2
–COO
– 
+ HOH [H
3
N
+
–CH
2
–COO
–
] H
3
N
+
–CH
2
–COOH
 
anion (ishqoriy muhit) bipolyar ion kation (kislotali muhit) 
Aminokislotalar kislotalar va aminlar uchun xos bo’lgan reaksiyalarga kirisha oladilar. Bundan 
tashqari, aminokislotalarning o’zlariga xos reaksiyalari ham bor. 
 
1. Aminokislotalarning xelatlarining hosil bo’lishi. 
Aminokislotalar alifatik kislotalar singari 
asoslar bilan 
tuzlar
hosil qiladilar. Oddiy tuzlardan tashqari maxsus sharoitlarda aminokislotalarning 
og’ir metallar bilan hosil qilgan tuzlari ichki kompleks xususiyatga ega bo’lib, 
rangli
bo’ladi. Masalan, 
mis tuzlari barcha aminokislotalar uchun xos bo’lgan 
ichki kompleks tuz
yoki 
xelat
hosil qiladi. Bunda 
mis faqat karboksil gruppadagi kislorod atomi bilan emas, balki aminogruppadagi azot atomi bilan ham 
bog’langan. Masalan, aminosirka kislotaning mis bilan hosil qilgan tuzi 
ko’k
ranga ega.
CH
2
– NH
2
O = C – O 
Cu
NH
2
– CH
2
O – C = O 
CH
2
– NH
2
O = C – O 
Cu
NH
2
– CH
2
O – C = O 
Mis va azot atomlari orasidagi bog’ 
koordinatsion
(aminogruppa azotining erkin elektronlar 
jufti hisobiga hosil bo’lgan) bog’dir. Bunday birikmalar xelat birikmalar deyiladi. Aminokislotalarning 
misli tuzlariga ishqorlar ta’sir ettirilganda Cu(OH)
2 
cho’kmaga tushmaydi. Ammo H
2
S ta’sirida ichki 
kompleks birikma parchalanadi va suvda yomon eriydigan CuS cho’kmaga tushadi.