Органик кимё фанидан Ўқув-услубий мажмуа

С
С
Br
+
– Br
–
Br
2
МОЛЕКУЛАСИНИНГ ҚЎШБОҒ
ТАЪСИРИДА ҚУТБЛАНИШИ
Bir molekula ta`sirida boshqa molekuladagi elektronlar taqsimotining o’zgarishi, 
qutblana oluvchanlik deyiladi.
So’ngra qutblangan galogen molekulasining musbat atomi alkenga karboniy ioni hosil 
qilib birikadi, manfiy galogen esa siqib chiqariladi. Manfiy zaryadlangan galogen ioni (yoki 
reaksion muxitdagi unga o’xshash boshqa ionlar) karboniy ioni bilan digalogenid hosil qilib 
birikadi.
Bu mexanizmni isbotlovchi ba`zi omillar bilan tanishib chiqsak. Agar karboniy ioni 
oraliq birikma bo’lsa, uning barcha manfiy ionlar yoki reaksion muhitdagi asosiy molekula bilan 
ta`sirlashishini taxmin qilish qiyin emas. Masalan, etilen bilan brom ta`sirlashuvidan hosil 
bo’luvchi karboniy ioni, nafaqat brom anioni bilan, balki agar reaksion muhitda mavjud bo’lsa – 
xlor, yod, nitrat ionlari yoki suv bilan ta`sirlashishi mumkin. 
Tajribalar bu taxminlarni to’la tasdiqlaydi. Etilenni brom hamda natriy xlorid eritmasidan 
o’tkazilganda nafaqat dibrometilen, shu bilan birga bromxloretan va etilenbromgidrin ham hosil 
bo’ladi. Etilen natriy xloridning suvli eritmasi bilan ta`sirlashmaydi; xlor anioni yoki suv brom 
va alken ta`sirlashuvidan hosil bo’lgan karboniy ioni bilan ta`sirlashishi kuzatiladi. Etilenning 
brom va natriy yodidning suvli eritmalari bilan ham reaksiyalari aynan shunday boradi.
С
H
2
= CH
2
Br
2
CH
2
Br – CH
2
+
Cl
J
–