Органик кимё фанидан Ўқув-услубий мажмуа

Oqsil molekulasining uchlamchi tuzilishi – ikki yoki undan ortiq
 α-spirallar 
bir-biri atrofida 
o’rama holatda joylashib oqsillarning uchlamchi strukturasini tashkil etadi. 
Uchlamchi struktura polipeptid zanjiriga birikkan funksional gruppalarning o’zaro ta’siri 
natijasida hosil bo’ladi va saqlanib turadi. M-n: karboksil −COOH gruppalar bilan −NH
2
gruppalar 
tuz 
ko’priklari 
(>NH
2
+
…
-
OOC), 
vodorod bog’lari
(>NH…O=C<) va 
oltingugurt 
atomlari 
disulfid –S–S- 
ko’priklarni
hosil qiladi. Gidroksil – OH- va karbokisl – COOH-guruhlar murakkab 
efir ko’priklarini
hosil qiladi. Ya’ni polipeptid zanjirdagi funksional guruhlar o’zaro ta’sirlanib, fazoda ma’lum shaklni 
egallaydilar, oqsilni uchlamchi tuzilishini hosil qiladilar. Uchlamchi tuzilishning fazoda joylashuvi 
o’ziga xos 
biologik 
faollikni ifodalaydi. 
Bunday tuzilishli oqsillarga 
soch tolasi keratini, miozin, muskullar, teri epidermasi, fibroin, 
elastin, qon
qotishmasi kiradi. Ko’p sonli spirallarning o’ramalari organizmda 
tolasimon 
to’qimalarning
asosini, 
mexanik 
harakatni ta’minlovchi to’qimalarni tashkil etadilar.
Keyingi yillarda 
( L.Poling va R.Kori )
olib borilgan tadqiqotlar natijalari asosida oqsillarning 
β−yoyma
tuzilishi mavjudligi aniqlandi. 
β−yoyma
tuzilishi
 α-spiral 
tuzilishidan farq qilib, polipeptid molekula yoyilgan holatda bo’lib, 
tekis ko’rinishga ega. 
Asosiy o’q bo’yicha joylashgan aminokislota qoldiqlari o’rtasidagi masofa 3,5
0
A (
α-spiralda 
1,5
0
A) ga teng. Bu tuzilishning o’ziga xosligi shundaki, −NH va CO− peptid gruppalari o’rtasida hosil 
bo’luvchi 
H-bog’lari 
ikki qatorda parallel yoki antiparallel yo’nalishda yonma-yon joylashgan 2 tadan 5 
tagacha polipeptid zanjirlari o’rtasida hosil bo’ladi. Bunga misol sifatida