Органик кимё фанидан Ўқув-услубий мажмуа

2
O
R – O – N = O + 2H
2
R – OH + NH
2
OH
Nitrobirikmalar yarim qutiblangan bog’lanish hosil qilib tuzilgan bo’lib, ularning tuzilishini 
quyidagi 
oktet 
formulalar bilan ifodalanshi mumkin: 
R : N :: O:
..
:O:
..
..
..
yoki
R – N
O
O
yoki
R – N
O
O
+
–
Nitrobirikmalarning tuzilishini yana quydagi formula ko’rinishida ifodalash mumkin: 
R – N
O
O
+
–
R – N
O
O
+
– 1/2e
R – N
O
O
+
–
– 1/2e
Nitrogruppaning tuzilish formulasiga ko’ra azot bilan birikkan kislorod atomining biri 
qo’shbog’, ikkinchisi esa faqat ikki elektron (ya’ni bu ikkala elektronni ham bitta azot atomi beradi) 
orqali bog’langan. Bu elektronlar kislorod elektronlar sonini 
oktetgacha 
to’ldiradi. Natijada kislorod 
atomi 
manfiy
, azot atomi esa 
musbat 
zaryadlanib qoladi, chunki elektron jufti endi faqat azotga tegishli 
bo’lmaydi. Demak, ikkinchi kislorod azot bilan yarim qutblangan bog’ bilan 
(semipolar)
bog’langan. 
Bunday bog’lanish 
yarimpolar 
(semipolar)
bog’ deb ataladi. Semipolar bog’lanishli moddalarning 
dipol momenti katta bo’ladi. Ularning qaynash temperaturasi semipolar bog’ tutmagan izomerlarning 
qaynash temperaturasidan yuqoridir. Tekshirishlarning ko’rsatishicha, nitrobirikmalardagi ikkala 
kislorod atomlarining bog’lanish qiymati o’zaro tengdir.