Орқа мия: топографияси, ташқи тузилиши, ўровчи пардалар

24.Dumg’aza chigali: hosil bo’lishi, topografiyasi va innervatsiya soxalari.

Dumg‘aza chigali - plexus sacralis V bel segmentining oldingi tarm og‘i, dum g‘aza va dum segmentlarining oldingi tarmoqlaridan hosil bo‘ladi. Chigaldan qisqa va uzun tarmoqlar ajraladi.

Qisqa tarmoqlar:

1. Rami muscularis - harakatlantiruvchi tolalardan hosil boMib, chanoqning ichki guruh m ushaklari: m. piriformis; m. obturatorius internus; m. m. genielli; m. quadratus femoris; m. levator ani; m. coccygeus ni innervatsiyaetadi. Har bir mushak uchun alohida tarmoq chiqib, n. musculi obturatorii interni, n. musculi piriformis, n.musculi quadrati femoris deb ataladi.

2. N. gluteus superior - harakatlantiruvchi nerv tolasidan hosil bo‘ladi. Bu nerv chanoqdan foramen suprapiriforme teshigi orqali chiqib, dumba mushaklari: m. gluteus medius, m. gluteus minimus hamda sondagi m. tensor fasciae latae lami innervatsiya etadi.

3. N. gluteus inferior dum baning ostki nervi chanog‘idan foramen infrapiriforme teshigi orqali o ‘tadi. U dumbaning katta mushagi - m. gluteus maximus va chanoq-son bo‘g ‘imi kapsulasini innervatsiya etadi.

4. N. pudendus - aralash nerv tolalarini saqlaydigan bu nerv chanoqdan foramen infrapiriforme teshigi orqali chiqadi. So‘ngra n. pudendus kichik o‘tirg‘ich teshigi - foramen ischiadicum minor orqali kichik chanoq bo‘shlig‘iga qaytib kiradi va oraliq mushaklari orasida tarqaladi. Bu nervning harakat tarmoqlari m. sphincter ani externus, m. ischioeavernosus, m. bulbospongiosus, m. transversus perinei superficialis, m. transversus perinei profundus, m.sphicter urethrae mushaklarini innervatsiya etadi. N.pudendus ning sezuvchi tolalari esa to‘g ‘ri ichak tashqi teshigi atrofidagi teri, yorg‘oq terisi, tashqi jinsiy a ’zo terilarida tarqaladi.

N. pudendus dan quyidagi tarmoqlar ajraladi:

a) n.n. anales inferiores - chiqaruv teshigining pastki nervlari;

b) n.n. rectales inferiores - to‘g‘ri ichakning pastki nervlari;

d) n.n. perineales - oraliq nervlardan mushaklarga - r.r. musculares; erkaklarda yorg‘oq terisiga n.n. scrotales posteriores, ayollarda uyatli lablarga n.n. labiales posteriores, erkaklarda n.dorsalis penis, ayollarda n. dorsalis clitoridis tarmoqlari ajraladi.

Dumg'aza chigalining uzun tarmoqlari:

1. N. cutaneus fcmoris posterior - sonning orqa soha terisini innervatsiya qiladi. Bu nerv sezuvchi tarmoqlardan hosil bo'ladi. Chanoq sohasidan foramen infrapiriformc teshigi orqali o ‘tadi. Bu nervda dum baning pastki terisiga n.n. clunium inferiores va oraliq terisiga r.r. pcrineales shoxlari ajraladi.

2. N. ischiadicus - o ‘tirg‘ich nervi. Bu nerv chanoq bo‘shlig‘idan foramen infrapiriforme teshigi orqali chiqadi. U sonning orqa guruh mushaklari orasidan yo‘nalib, tizza osti chuqurchasi sohasida ikki tarmoqqa ajraladi: 1) katta boldir nervi - n. tibialis; 2) umumiy kichik boldir nervi - n. peroneus communis. Oktirgkich nervidan son sohasida rami musculares tarmog‘i ajraladi. Bu tarmoq sonning orqa guruh mushaklari: m. semitendinosus; m. seniimem-branosus; m. biceps femoris ning uzun boshchasi, qism an m. adductor magnus larni innervatsiya etadi. Katta boldir nervi - n. tibialis. U aralash nerv tolalaridan iborat bo‘ladi. 1) Bu nervning harakat tolasi - rami muscularis va n. interosseus cruris; boldirning orqa guruh mushaklari: m. gastrocnemius; m. plantaris; m. soleus; m. popliteus; m. tibialis posterior; m. flexor hallucis longus; m. flexor digitorum longus lami innervatsiya etadi. 2) N. cutaneus surae medialis - sezuvchi tarmoqlardan tashkil topib, boldir orqa sohasining ichki yuzasidagi terini innervatsiya etadi. Umumiy kichik boldir nervidan ajraluvchi n. cutaneus surae lateralis bilan qo‘shilib, n. suralis nervini hosil etadi. N. suralis dan ajraluvchi nervlar: n. cutaneus dorsalis lateralis va r.r. calcanei lateralis boldir orqa sohasi terisini innervatsiya qiladi. 3) R.r. calcanei medialis - sezuvchi shoxlar bo‘lib, to^piq sohasining medial terisini innervatsiya qiladi. 4) Katta boldir nervi - n. tibialis medial to‘piqni aylanib o ‘tganidan so‘ng, oyoqning kaft yuzasida ichki va tashqi kaft nervlari: n. plantaris lateralis va n. plantaris medialis larga ajraladi. N. plantaris medialis aralash nerv tolalaridan iborat bo‘lib, uning harakatlantiruvchi tolalari oyoqning kaft sohasidagi mushaklar: m. abductor hallucis, qisman m. flexor digitoruni brevis, m. flexor hallucis brevis, m. lumbricales ni innervatsiyalaydi. Bu nervning sezuvchi tolalari oyoq kafti sohasining III, V barmoq terisini innervatsiya etadi. Barmoqlarga yo‘naluvchi tarmoqlar n.n. digitales plantares communes - kaft yuzasidagi umumiy barmoq nervlari xususiy barmoq nervlari - n.n.digitales plantares proprii larga ajralib, I, 111 barmoqlami va IV barmoqning medial-kaft yuzalarini(III, V barmoq terisini) innervatsiya etadi. N. plantaris lateralis - aralash nerv tolalaridan hosil bo‘ladi. Bu nervni harakatlantiruvchi tolalari oyoq kaftining lateral mushaklarim. abductor digiti minimi; m. flexor digiti minimi; m. abductor hallucis; m. quadratus plantae, qisman m. lumbricalis; m. flexor hallucis brevis; m. flexor digitorum brevis larni innervatsiya etadi. N. plantaris lateralis ning sezuvchi tolalari avval n.n. digitales plantares communes, so‘ngra n. n. digitalis plantaris proprii - V barmoq va IV barmoqning lateral-kaft yuzalarini (I, V barmoq terisini) innervatsiya etadi. N. peroneus communis - umumiy kichik boldir nervidan n. cutaneus surae lateralis tarm og‘i ajraladi. Bu nerv boldir orqa yuzasining lateral soha terisini innervatsiya qiladi. Bu tarmoq katta boldir nervidan ajraluvchi n. cutanus surae medialis bilan qo‘shilib, n.suralis nervini hosil etadi. N. suralis tovon sohasi terisigacha tarqaladi hamda oyoq panjasining ustki yuzasidagi V barmoq va IV barmoqning tashqi yuza terisini innervatsiya etadi. U m. biceps femoris ning kichik boshchasini innervatsiya etadi. Umumiy kichik boldir nervi tizza osti chuqurchasi sohasida yuza kichik boldir nervi - n. peroneus superficial hamda chuqur kichik boldir nervi - n. peroneus profundusga ajraladi. 1. N. peroneus superflcialis - aralash nerv tolalarini saqlaydi. Bu nervning harakatlantiruvchi tolalari - r.r.muscularis boldim ing lateral guruh mushaklari; m. peroneus longus; m. peroneus brevis ini innervatsiya etadi. Uning sezuvchi tolalari - n. cutaneus dorsalis medialis oyoq panjasining ustki terisida, I, II, III barmoq va IV barmoqning ichki yuza terisida tarqaladi. Barmoqlarga yo‘naluvchi nervlar n. cutaneus dorsalis intermedius dan ajralib, n.n. digitales dorsales pedis deyiladi. 2. N. peroneus profundus - boldirning oldingi guruh m ushaklari: m. tibialis anterior, m. extensor digitorum longus, m. extensor hallucis longus hamda oyoq panjasining ustki yuzasida joylashgan mushak: m. extensor digitorum brevis larni innervatsiya etadi. M ushaklarda tarqaluvchi tolalar r.r. muscularis deyilsa, sezuv tolalari barmoqlami innervatsiyalaydi va n.n. digitales dorsales pedis deyiladi. Bu nervning sezuvchi tolalari I va II barmoqlar tutashgan soha terisini innervatsiya etadi.

25.