O’quvuslubiy majmua magistratura barcha ta’lim yo’nalishlari uchun urganch-2020 Mundarija

13-Mavzu:Ilmiytadqiqotishiniyozishvailmiymaqolatayorlash

Reja:

1. Ilmiymaqolavauningdolzarbligi, maqsadi.

2. Ilmiymuammovailmiymaqoladayoritilishi.

3. Ilmiymaqoladamantiqiylik.

4. Ilmiymaqolanixayotgatadbiketilishi.

Tаyanchtushunchаlаr:

Maqola,ilmiymaqola,tezis, mаgistrlikdissеrtацiyasi, ilmiy tаdqiqоt bоsqichlаri, ilmiybilishusullаri, ilmiyishаprоbацiyasi, ilmiyish himоyasi.

Kitob, ilmiyjurnal, ilmiymaqolalar, tezislarto‘plamibilanishlashningprotsessualtizimi. I bosqich – ko‘zyugurtiribchiqish, sarlavhalarnio‘qish. Maqsad – keraklivaqiziqarlimaterialnitezbelgilash. II bosqich – qaydqilinganmaqolalarnisinchiklabko‘ribchiqish. Maqsad–zaruraxborotniolish.Agarsizjurnal, to‘plamningtuzilmasinivaruknlarni, o‘zingizgaqiziqarlibo‘lganolimlarvatadqiqotchilarningfamiliyalarinibilsangiz, muayyanmavzugaoidmateriallarniizlashosonlashadi. Jurnalyokito‘plamgabirinchimartamurojaatetishdahoshiyadao‘qibchiqishingizkerakbo‘lganmaqolalarniqaydqilibqo‘yishfoydalidir. Bubosqichdamatnningkeraklijoylariningtagigachizish, ajratish, alohidama’noliqismlargabo‘lish, ko‘chirmalarqilishgao‘rganishkerak.

Maqola – bumustaqililmiytadqiqotbo‘lib, udolzarbilmiymuammobo‘yichao‘zfikrlarinibayonqilishdir.Maqolaustidaishlashningasosiybosqichlari.Mavzuningbelgilanishi, uningtahlili, reja/tezislarningtuzilishi.Reja/tezislarasosidamaqolaningbirinchivariantiustidaishlash.Ishningyakunlanishi, matntahlili, takomillashtirish, tuzatish

Siz  o‘zingiztanlaganilmiytadqiqotishingizdoirasida  ilmiykonferensiyato‘plamigao‘ztezislaringizni  havolaetmoqchisiz. Ho‘sh, ishninimadanboshlaysiz?  Chunki  harqandaytadqiqotyakunidahamjamiyatga  uningnatijalariniqisqavatushunarlitarzdabayonetishingizlozim.  Aksariyatholatlardaamalgaoshirganishiniko‘rsatabilmasliknatijasida  tadqiqotchilar  o‘zmehnatlariningpastbaholanishigasababchibo‘ladilar.  Buninguchunharbirqilganmehnatingizniommagako‘rsataolishingiz, sohangizningqaysimasalasiyuzasidantadqiqotolibborganingizva  qandayxulosagakelganingizaynansizyozganilmiytezislardao‘zaksinitopadi.  Teziso‘zinima?

Tezis – builmiymatnbo‘lib, uo‘zidailmiytadqiqotningasosiynatijalarinivaularniolishusullariniaksettiradi. Tezislarilmiyma’ruzaningqisqarttirilganshaklidebhisoblaganlaradashadi. Tezislarningmaqsadi– konferensiyaningboshqaqatnashchilarigatadqiqotingizmazmuniniyanadayaxshiroqtushuntirishdaniborat. 

Sarlavha

Tezisustidaishboshlashdanavvaluningsarlavhasinio‘ylabko‘ring. Sarlavhao‘znavbatida  sizning  tadqiqotingizmazmuninio‘zidaaksetishilozim, ammoubitiruvmalakaviyish, magistrlikyokidoktorlikdissertatsiyamavzusibilanaynanbo‘lishishartemas. Sizningma’ruzangizuzog‘ibilan 10 daqiqadavometishiniinobatgaoladiganbo‘lsak, anashuqisqavaqtichidato‘liqo‘ztadqiqotingizhaqidaqatnashchilargaso‘zlabberishgaulgurishingizlozim.  Shuninguchuntezissarlavhasilo‘ndabo‘lganima’qul, shubilanbirgalikdausoddavaumumiybo‘lmasligikerak.

Tarkibi

Harqandaymatn, bu  puxtao‘ylangantarkibdir. Albattatezislarhambundanistisnoemas. Birinchidan, ilmiytezislaruchtaasosiy  vamuhimjihat: dolzarblik, muammovamaqsaddan iboratbo‘ladi.

Dolzarblik – busizningtadqiqotingizbugungikundanaqadarmuhimvazarurekanliginiko‘rsatuvchiholat. Albattatadqiqetilayotgan  masalaningdolzarbligixususidayozarekansiz, buboradadalillarnikeltirishniunutmang.   Dolzarblik “Negaaynanmazkurmavzunitadqiqetishkerak?” degansavolgajavobberadi. Dolzarblikdankelibchiqqanholdatezislarningmuammosishakllantiriladi.

Muammo – bubugungikunda  jarayonyokiholatto‘g‘risidagivarealfaktlaro‘rtasidagimavjudqarama- qarshilikdir. Ya’nibundanazariyaamaliyotgateskariyokiaksincha. Muammo “Masalaningilgario‘rganilmaganqaysijihatlarinitadqiqetishmumkin?” degansavolgajavobberadi.

O‘znavbatidantanlanganmuammodankelibchiqqanholdatezismaqsadishakllantiriladi.

Maqsad – tadqiqotningyakuniynatijasidir. Shuninguchunhampreambulasifatida: «ishlabchiqish…», «aniqlash…», «asoslash…», «hisoblabchiqish…» kabiso‘zlarqo‘llaniladi. Tezisning 21 qisminiishningnatijalariegallashilozim. Butezisningengmuhimqismidir. Muallifningtadqiqetilayotganmavzuniochishga, uningyangiqirralariniko‘rsatishgaqo‘shganhissasimuhimahamiyatkasbetadi.  Olingannatijalaraniq, miqdoriyko‘rsatkichlardavatadqiqotmaqsadlarigabog‘liqbo‘lishizarur. Natijalarniajratibko‘rsatilganholdaberishmaqsadgamuvofiq: tartibraqamlarda (1,2,3,....., I, II, III…), harqlarbilan (A, B, C…A, B, V…), yokikirishso‘zlaribilan («Birinchidan,…», «Ikkinchidan…») vahokazo.

Tezisniyakunlarekansiz, albatta  xulosaqilishingizkerak. Xulosa – bunafaqatyuqoridabildirilganfikrlarniyanabirborqaytarishemas, balkitadqiqotnatijalariningqisqachatahlilidir. Xulosayangiholatlarniolibchiqishiva “Xulosaqilarekanmiz, fikrimizcha....” deganso‘zlardanfoydalanilsamaqsadgamuvofiqdir.

Xulosa “Tadqiqoto‘zoldigaqo‘yganmaqsadgaerishdimi?” degansavolgajavobberadi. Albattatezisdaboshqamualliflarningishidanfoydalanganligingiz, ularningfikrlarinikeltirganingizdamuallif  ishi, asari, maqolasigahavolaberishingizlozim. Builmiyizlanishlarmakonidasizqanchalikto‘g‘rivaerkinharakatlanganingizniko‘rsatadi.

Tezislarqayko‘rinishdataqdimetiladi?

Tezishajminiaksariyatholatlardalarnie’lonqilmoqchibo‘lgantashkilotbelgilaydi. Odatdatezislarninghajmi 1-3 betdanoshmasligizarur. Ilmiykonferensiyalarningaxborotxatlaridailmiymaqolavatezislargaqo‘yiladigantalablaryozilib, shrift, qatororaliqlari, havolavasnoskalar, rasmyokijadvalqo‘yishmumkinyokimumkinemasligixususidabatafsilma’lumotberiladi. Ularnidiqqatbilano‘qishniunutmang! Agardatalablargarioyaetilmasa, sizningtezisingizchopetishuchunqabulqilinmasligimumkin. Xalqarome’rlargako‘ratezislar Times New Roman shriftida 14 kegalda, 1,5intervaldayozilganbo‘lishi, hoshiyalar 2 sm.danoshmasligi, sxema, rasmvajadvallarkiritilmasligikerak.

     Tezisda  boshqamualliflarningfikrlarito‘g‘ridan-to‘g‘riiqtibosshaklidakeltirilmaydi. Agarbabujudahamzarurbo‘lsauningfikriqo‘shtirnoqqaolinib, qavsichidamuallifningism-sharifi, asariningchopetilganyilikeltiriladi. Masalan,  TezisdaI.Ahmedovningikkitaasarikeltirilmoqda – 2013 va 2014 yillardachopetilgan. Birinchiishgahavolaquyidagichabo‘ladi: [I.Ahmedov 2013: 51], ikkinchisiga – [I.Ahmedov 2014: 151] yoki [O‘sha yerda: 69]. Bunda  birinchison  asarningchopetilganyili, ikkinchisiesaiqtibosolinganbetdir.  Agardabirmuallifningasarlaribiryildachopetilganbo‘lsa, yildanso‘ngindeksberiladi –a, b, v: [I.Ahmedov 2002a: 151], [I.Ahmedov 2002b: 152]. Snoskalaresaquyidagicha  keltiriladi: AvloniyA. Turkiygulistonyoxudahloq. –T.: “Yangiavlod”,  1992. B.11.

Tezislardakeltirilganharbirfamiliyaqavslardauningasariningchopetilganyilibilanberiladi.  Familiyalaralbattamuallifisminingboshharfibilanberiladi. Ismningvasharifningboshharfifamiliyadanoldinqo‘yiladi. Foydalanganadabiyotlarro‘yxatidaesaismvasharifningboshharfifamiliyadankeyinqo‘yilishiniyoddanchiqarmang. Tezisdatilgaolinganharbirilmiyuslubkeltirilgandaalbattauolinganasargahavolaberishzarur (ilmiymetodmuallifiningfamiliyasi, ismivasharifi, asarivauning  chopetilganyiliko‘rsatilganholda).

Аdаbiyotlаr:

1. J.T.Tulеnоv. Mеtоdоlоgiya nаuchnоgоtvоrchеstvа. – T., 2001y, 81-86 bеtlаr.

2. J.Tulеnоv, S.Kоmilоvа, S.Vаliеvа, M.Rustаmоvа. Ilmiyijоd mеtоdоlоgiyasi. – T., TDPU, 2002, 66-74 bеtlаr.

3. I.Sоifnаzаrоv, G.Nikitchеnkо, B.Qоsimоv Ilmiyijоd mеtоdоlоgiyasi. – T., «YAngiаsrаvlоdi», 2005 yil, 178-192 bеtlаr.