O’quvuslubiy majmua magistratura barcha ta’lim yo’nalishlari uchun urganch-2020 Mundarija

Fanningmoxiyati, o‘zigaxosjixatlari.Fan-ijtimoiyongningmaxsusshakli. Ijtimoiyongshakllario‘zarobir-birlaridanvoqelikniaksettirishxususiyatlarigako‘rafarqlanishinifalsafakursidao‘rganganedik. Agarijtimoiyongninguyokibushaklidaolamning, ijtimoiyhayotningmuayyantomoni, ko‘rinishiaksetsa, fandaaksetishimumkinbo‘lmagannarsa, hodisanitopishmushkul.

Fanolamnio‘zlashtirishningengmurakkabshaklihisoblanadi. Fandegandainsonningolam, shujumladan, uningo‘zito‘g‘risidagiilmiybilimlarniishlabchiqishgayo‘naltirilgan, yuksakdarajadatashkiletilganfaoliyati; uningnatijalaribo‘lmish – ilmiybilimlartizimihamdaijtimoiyinstitutnazardatutiladi.

Ma’lumki, insonolamniikkixilyo‘lbilano‘zlashtiradivabuuningmoddiyhamdama’naviyfaoliyatidao‘zifodasinitopadi. Insono‘zehtiyojlarivamanfaatlaridankelibchiqqanholdaolam, undaginarsa, hodisa, jarayonlarningmohiyatini, qonuniyatlarinianglashgaintiladi. Bubilishdao‘zifodasiitopadi. Bilish – insonningolamgafaolmunosabati, ijtimoiy – tarixiyamaliyotbilanboshlanadiganyangibilimlarnihosilqilish, mukammallashtirishjarayoni. Bilishikkiko‘rinishda – kundalikvailmiybilishdanamoyonbo‘ladi. Ilmiybilish – olamnichuqur, atroflichabilish, uningqonuniyatlarinianglashjarayoni.

Ilmiybilisha) insonvainsoniyattomonidanqo‘lgakiritilganilmiybilimlarnio‘zlashtirish; b) ilmiybilimlarnihosilqilish. Bu – ilmiyizlanish (tadqiqot) ishlariniolibborishasosidayangibilimlarniyaratishjarayonihisoblanadi. Biz “Ilmiytadqiqotmetodologiyasi” fanidoirasidailmiybilimlar, ularningo‘zigaxostomonlari, ilmiybilimlarnihosilqilishjarayoni – ilmiytadqiqot, uningmazmun-mohiyati, yangibilimlarniqo‘lgakiritishyo‘llari, usullaribilantanishamiz.

Bilim – bilishjarayoniningnatijasi, insontafakkuridaaksetganvoqelik, kishilarningolamhaqidagima’lumotlari.

Fandunyo, undaginarsavahoddisalarhaqidagiob’ektivilmiybilimlartizimihisoblanadi. Ilmiybilimlarnitadqiqetuvchimaxsussoha – epistemiologiyadebyuritiladi. Epistemiologiyafalsafaningmaxsusbo‘limi, ubilishjarayoniningmohiyati, bilim, uningtuzilishi, voqelikkamunosabati; bilish, ilmiybilishjarayonlariningumumiyasoslarinio‘rganadi. Ilmiybilish (tadqiqot, izlanish) natijasi – ilmiybilim. Ilmiybilimlarfanmazmunidao‘zifodasinitopadi.

Fanningboshqaijtimoiyongshakllaridanasosiyfarqi – undagiilmiylikmezoni. Fanolamdaginarsavahodisalarningob’ektivqonunlariniochishnio‘zoldigamaqsadqilibqo‘yadi. Fanqonunlariolamdaginarsa, hodisavajarayonlarnitasvirlaydi, tushuntiradivakelajaginibashoratqiladi.

Ilmiybilimlartizimlilikxususiyatigaega. Olamdaginarsavaxodisalarhaqidagibilimlarnimuayyantamoyillarasosidatartibgasolish, ularniasoslashvaumumlashtirishnatijasidafanningmazmuni, uningtushunchalari, tamoyillari, qonunlarianiqlanadivaularilmiybilimlarningshakllanishigaasosbo‘ladi.

Fanasoslangan, yaxlitliknitashkiletuvchiilmiybilimlartizimi. Fandoirasidamuayyanob’ektlarnitadqiqetish, shuningdekbilimlarchinliginita’minlashyo‘llari, usullariishlabchiqiladi.

Fanningqiymatiuningchinbilimlarni – ob’ektivhaqiqatnihosilqilishibilano‘lchanadi. Chinbilim, ob’ektivhaqiqatdegandaundaolamningto‘g‘riaksetganligi, bilimningvoqelikkamosligi (adekvatligi) nazardatutiladi.

Ilmiybilimlarnihosilqilishmurakkabjarayonbo‘lib, uningmohiyatiilmiybilimlardinamikasi (rivoji)dao‘zifodasinitopadi. Ilmiybilim – bilmaslikdanbilishga, nomukammalbilimlardanmukammalliksariborishdaniboratuzliksiztarzdajarayonhisoblanadi.

Fantaraqqiyotiavvalgiilmiybilimlarasosidayangidan-yangiilmiybilimlarniqo‘lgakiritishdanamoyonbo‘ladi.