O’quvchilarni katta sportga yo’naltirishda harakatli o’yinlarni ahamiyati Reja: kiris

Taktik tayyorgarlik, bu — taktikani o’zlashtirish, ya’ni musobaqa yoki bellashuv jarayonida to’g’ri qaror qabul qilish uchun zarur (muhim) bilim, uquv va tajriba ortgirishdir.
Umumiy taktik tayyorgarlik sportchining musobaqa faoliyati shakllanishining asosiy negizini yo’lga qo’yadi. Mahsus taktik tayyorgarlik esa tanlangan sport turi bo’yicha bellashuvlar jarayonida to’g’ri qaror qabul qilish san’atini egallashga yordam beradi (ta’minlaydi).
Sport taktikasi bellashuv olib borish usullarining samaradorligini o’zida aks ettirsa, taktik tayyorlik ma’lum bir paytda, lahzalarda kelasi harakatlar uchun qaror qabul qilishda namoyon bo’ladi (yugurishda oddindagi raqibni izma-iz ta’qib qilish yoki undan o’zib ketish, futbolda to’pni yakka holda olib borish yoki sherigiga uzatish, hujum qilish yoki aldamchi harakatlar, o’zgartirish qilish yoki qilmaslik). Ma’lumki, sport natijasi ko’p jihatdan bu qarorlarning to’g’riligiga bog’liq, ayniqsa, bellashuv jarayonida hara-katlanishning turli variantlari mavjud bo’lgan sport turlarida (1-rasmga qarang). Demak, agar 1500 m ga yugurishda noto’g’ri qo’yilgan taktikani yahshi jismoniy tay­yorgarlik bilan o’rnini qoplay olsak, taktik hatolarga yo’l qo’yadigan qilichbozning deyarli g’alabaga imkoniyati qolmaydi.
Shunday qilib, taktik qaror qabul qilish (tayyorgarlikning boshqa usullarini amalga oshirgandek) yutuqqa erishish imkoniyatini maksimal darajada oshirishi lozim. Shuning uchun to’g’ri taktika musobaqa imkoniyati raqib imkoniyatidan va boshqa to’sqinlik qiluvchi omillardan us-tun bo’lgan musobaqali holatlar ketma-ketligini tanlashdan iboratdir. Bundan kelib chiqadiki, doim ham faqat yahshi o’zlashtirilgan, qulay variantlarni qo’llash kerak emas, agar u raqibga qiyinchiliklar tug’dirmasa. Odatda, yutuq raqib harakatlarining murakkablashishiga olib keladi, kerak bo’lsa bunda o’zingizga ham qiyinchiliklarni engishga to’g’ri keladi (masofaga yugurishda notekis (bir hil bo’lmagan) tezlikda harakatlanish, basketbolda va futbolda pressing (ta’qib qilish) va h.k.). Ayrim hollarda samarali qarshi holatga o’tishda raqibga engillik tug’dirib qo’yilishi mumkin (ustunlikni berib qo’yish). Undan tashqari, ko’pincha taktik harakatning bir turidan ikkinchisiga o’tish, shuningdek, harakatlar maskirovkasi (zarba berishdan oldin qisqartma silkitma, darvozabon qo’rish maydonining chegaralanganligi) yoki yolg’on, aldamchi harakatlar (chalg’ituvchi harakatlar) qo’llaniladi.
Shahsiy (individual), guruhli va jamoaviy taktikani ajratish lozim. Shahsiy taktika bitta sportchi bajaradigan mashqda qaror qabul qilishda ishlatiladi. Guruhli taktika yutuqqa erishish uchun jamoaning bo’laklarini birlashtirishda qo’llaniladi (estafetani topshirish yoki tezkor jamoaviy hujumda). Jamoaviy taktika bellashuvda (musobaqada) qatnashayotgan butun jamoa harakatlarining hususiyatlari bilan asoslanadi. Jumladan, sport o’yinlarida jamoaviy taktika avvalo o’yin tizimiga bog’liq: sportchilarni maydonda joylashishining umumiy ko’rinishi va ular orasidagi funkstiyalarning bo’linishi. Masalan, 1—4—2—4 futbolda bitta darvozabon, to’rtta himoyachi, ikkita yarim himoyachi va to’rtta hujumchini ifodalaydi.
Taktik tayyorgarlik uslubiyatida nazariy va amaliy yo’nalish yaqqol ajralib turadi.