O’quvchilarga mumtoz musiqa, davlat ramzlari haqida bilim berish

Gardun – falak gardishi , qismat.

Muxammas- beshlik , besnlangan,

Saqil - Vazmin ,og’ir

Shuni aytish kerakki , garchand maqom cholg’u kuylarining nomlari serjihat ma’no kasb etsada , ammo ularning deyarli barchasi maqom matnida eng avvalo doira usullari mazmunida qo’llaniladi .
Jamoa bo’lib kuylash. “ Yoshlik sening parvozingdir ” qo’shig’i o’quvchilar bilan birgalikda kuylanadi. Po’lat Mo’min she’ri, Nadim Norxo’jayev musiqasi. Qo’shiq o’rtacha tez kuylanadi.
Yakuniy qism : O’tilganlarni takrorlash uyga topshiriq qilib beriladi.


Fan: Musiqa madaniyati
Sinf: 7
Sana:
Vaqt: 45 daqiqa
Mavzu; «Shoshmaqom cholg`u (mushkilot) kuylari».
Darsning maqsadi: «Shoshmaqom cholg`u kuylari» haqida tushuncha berish;
Darning metodi: suhbat o`tkazish.
Darning jihozi: Qashqar rubobi,Musiqa darsligi.A-4 qog’ozlari

T/R	Darsning borishi	Belgilangan vaqti
1	Tashkiliy qism	3 daqiqa
2	Uyga vazifani so’rash, baholash	10 daqiqa
3	Uyga vazifani mustahkamlash.	9 daqiqa
4	Yangi mavzu ustida ishlash	15 daqiqa
5	Yangi mavzuni mustahkamlash .	5 daqiqa
6	Yakuniy qism .	3 daqiqa

Darsning borishi: − O`quvchilar bilan salomlashish. Tashkiliy qism.Uyga berilgan vazifani so`rash.
Yangi mavzu;Olti maqom tizimidagi har bir maqom ikki yirik bo`lim-cholg`u va aytim yo`llaridan tarkib topishi aytilgan edi.Maqomlarning cholg`u kuylar bo`limi Buxoro an`anasiga ko`ra «Mushkilot» deb yuritiladi. «Mushkilot» bo`limi besh asosiy qismdan iborat bo`lib, ular quyidagicha nomlanadi:
1.Tasnif - tasnif etilgan, ijod etilgan, mukammal asar.
2.Tarji - qaytariq, takrorlash, takrorlavchi.
3.Gardun - falak gardishi, qismat.
4.Muxammas - beshlik, beshlangan.
5.Saqil - vazmin, og`ir.
Shuni aytish kerakki, garchand maqom cholg`u kuylarinig nomlari serjihat ma`nolar kasb etsa-da, ammo ularning deyarli barchasi maqom «matinida», eng avvalo, doyra usullari mazmunida qo`llaniladi. Binobarin «Gardun» , «Muxammas» yoki «Saqil» deyilganda, birinchi navbatda, ma`lum doyra usullari nazarda tutiladi.
Maqomlarning «Mushkilot» cholg`u bo`limlari «Tasnif» nomli kuylar bilan boshlanadi. Bu atama «Olti maqom»ning har biriga qo`shib aytiladi:«Tasnifi Buzruk»,«Tasnifi Rost», «Tasnifi Navo»,«Tasnifi Dugoh », «Tasnifi Segoh» va «Tasnifi Iroq». Tasnif cholg`u kuylariningshakl topishida «xona» va «bozgo`y» nomli kuy tizimlari muhim o`rin tutadi. «Xona» (fors . toj. – uy) – o`zgaruvchan kuy tuzilmasi bo`lib, u asar davomida bir necha bor takrorlanadi va galdan galga parda tovushlari ortib, ovoz hajmi ham kengayadi. Shu tariqa xona kuyning avji sari intilib, taraqqiy etadi va avj halatiga yetishadi. Bozgo`y kuy tuzilmasi esa, «xona»dan farqli o`laroq, doimiy barqororlikka ega. Zero u sarning boshi- dan oxiriga qadar o`zining dastlabki ohang tuzilish qiyofasini muqim saqlaydi.Bu o`rinda
«bozgo`y» tuzilmasi o`zining o`zgarmas takrori bilan qo`shiq-yallalardagi naqarot xususi- yatini yodgd soladi.
Maqom cholg`u kuylarini ijro etishning ikki asosiy ko`rinishi – yakkanavoz va ansambl shakillari yuzaga kelgan.Tanbur torli-chertma sozi yetakchi cholg`u sifatida kasbiy musi-qachilar orasida keng qo`llaniladi.Doyra esa zarb usullarini sadolantirish bilan ahamiyatli- dir.Shuning dek, maqom cholg`u kuylarini g`ijjak,dutor,nay,rubob,qo`shnay kabi cholg`u- larda ham yakka holda ijro etish mumkin. Ansambl ijrochiligi tarkibida esa tanbur va doyra qatoriga yana dutor, nay, qo`shnay, g`ijjak yoki sato, chang, qonun, ud, rubob kabi cholg`ular qo`shilishi mumkin. Buxoro musiqa amaliyotida tanbur, nay va doyra sozlari- dan iborat cholg`u ansambli an`anaviy tus olgan.
Yakuniy qism : O’tilganlarni takrorlash uyga topshiriq qilib beriladi.

Sana 5.12. 2013

Fan nomi : Musiqa madaniyati
Sinf : 7 – A, .
Dars mavzusi : Xorazm maqomlari . Xorazm maqomlarining chertim yo’li .
Dars maqsadi :

• 
  O’quvchilarga Xorazm maqomlari . Xorazm maqomlarining chertim yo’li haqida tushuncha berish .
  
• 
  O’quvchilarning musiqaga bo’lgan qiziqishini oshirish .
  
• 
  O’quvchilarda Xorazm mumtoz musiqasiga bo’lgan mehrni uyg’otish .
  

Dars vaqti : 40 daqiqa .
Dars jihozi :
Qashqar rubobi,
Musiqa darsligi.
A-4 qog’ozlari

T/R	Darsning borishi	Belgilangan vaqti
1	Tashkiliy qism	3 daqiqa
2	Uyga vazifani so’rash, baholash	7 daqiqa
3	Uyga vazifani mustahkamlash.	7 daqiqa
4	Yangi mavzu ustida ishlash	15 daqiqa
5	Yangi mavzuni mustahkamlash .	5 daqiqa
6	Yakuniy qism .	3 daqiqa

Darsning borishi :
Tashkiliy qism.
A.Salomlashish.
B.Sinf davomatini aniqlash.
S. Sinf ozodaligiga e’tibor berish.
Uyga vazifani mustahkamlash :Maqom haqida tushuncha . Shashmaqom .
Yangi mavzu. Xorazm maqomlari . Xorazm maqomlarining chertim yo’li .
Xorazm maqomlari muayyan tizimdagi turkum shaklida XIX – asrning birinchi yarmida qaror topgan bo’lib , bu turkum Buxoro maqomlari singari , asosan , olti maqomdan iborat :
1 . Rost maqomi
2 . Buzruk maqomi
3 . Navo maqomi .
4. Dugoh maqomi .
5 . Segoh maqomi .
6 . Iroq maqomi .
Manbalarda ko’rsatilishicha Xorazm maqomlarining uzil-kesil qaror topishida Buxoro naqomlarining ta’siri katta ekan . XIX – asrda yashab ijod etgan Komil Xorazmiy ( 1825 – 1897 yillar ) o’zi kashf etgan “ Tanbur chizig’I ” nomli o’ziga xos nota yo’lini kashf etgan .
Yakuniy qism : O’tilganlarni takrorlash uyga topshiriq qilib beriladi.

Sana 14.12. 2013

Fan nomi : Musiqa madaniyati
Sinf : 7 – A, B.
Dars mavzusi : Xorazm maqomlari . Xorazm maqomlarining aytim yo’li .
Dars maqsadi :

• 
  O’quvchilarga Xorazm maqomlari . Xorazm maqomlarining aytim yo’li haqida tushuncha berish .
  
• 
  O’quvchilarning musiqaga bo’lgan qiziqishini oshirish .
  
• 
  O’quvchilarda Xorazm mumtoz musiqasiga bo’lgan mehrni uyg’otish .
  

Dars vaqti : 45 daqiqa .
Dars jihozi :
Qashqar rubobi,
Musiqa darsligi.
A-4 qog’ozlari

T/R	Darsning borishi	Belgilangan vaqti
1	Tashkiliy qism	3 daqiqa
2	Uyga vazifani so’rash, baholash	7 daqiqa
3	Uyga vazifani mustahkamlash.	9 daqiqa
4	Yangi mavzu ustida ishlash	15 daqiqa
5	Yangi mavzuni mustahkamlash .	8 daqiqa
6	Yakuniy qism .	3 daqiqa

Darsning borishi :
Tashkiliy qism.
A.Salomlashish. B.Sinf davomatini aniqlash. S. Sinf ozodaligiga e’tibor berish.
Uyga vazifani mustahkamlash Xorazm maqomlarining chertim yo’llari .
Xorazm maqomlari muayyan tizimdagi turkum shaklida XIX – asrning birinchi yarmida qaror topgan bo’lib , bu turkum Buxoro maqomlari singari , asosan , olti maqomdan iborat :
1 . Rost maqomi 2 . Buzruk maqomi 3 . Navo maqomi . 4. Dugoh maqomi .
5 . Segoh maqomi .6 . Iroq maqomi .
Manbalarda ko’rsatilishicha Xorazm maqomlarining uzil-kesil qaror topishida Buxoro naqomlarining ta’siri katta ekan . XIX – asrda yashab ijod etgan Komil Xorazmiy ( 1825 – 1897 yillar ) o’zi kashf etgan “ Tanbur chizig’I ” nomli o’ziga xos nota yo’lini kashf etgan .
Yangi mavzu. Xorazm maqomlarining aytim yo’li .
Xorazm maqomlarining ashula bo’limi “ Aytim yo’li ” deb ataladi . Xorazm maqomlarida ayniqsa “ Saraxbor “ atamasi umuman uchramaydi . Uning o’rniga maqomlarning nomi “ Maqomi rost , Maqomi buzruk va h.k ” ishlatiladi . Xorazm “ Navo ” maqomi aytim yo’li .
1. Maqomi Navo 2. Tarona 3. Suvora 4. Talqin 5. Faryod 6 Naqsh 7. Oraz
8 . Ufar
Yangi mavzuni mustahkamlash
O’quvchilarga yangi mavzu bo’yicha savollar beriladi .
Yakuniy qism : 66-betni o’qib kelish.
Sana : 19 . 12. 2013 y
Fan nomi : musiqa madaniyati
Sinf : 7 .

Dars mavzusi : Nazorat ishi -2

Dars maqsadi :

• 
  “Farg’ona – Toshkent va Xorazm vohalarining musiqiy uslublari ”mavzusi bo’yicha o’quvchilarning bilim, ko’nikma, malakalarini aniqlash.
  
• 
  “Farg’ona – Toshkent va Xorazm vohalarining musiqiy uslublari ”mavzusi bo’yicha test sinovi.
  

Dars vaqti: 45 daqiqa
Dars jihozi :
Qashqar rubobi,
Musiqa darsligi.
A-4 qog’ozlari
Tarqatma materiallar.
Darsning borishi :
Tashkiliy qism.
A.Salomlashish.
B.Sinf davomatini aniqlash.
S. Sinf ozodaligiga e’tibor berish.
Yangi mavzu: Nazorat ishi -2

• 
  Dars maqsadi : “Farg’ona – Toshkent va Xorazm vohalarining musiqiy uslublari ”mavzusi bo’yicha o’quvchilarning bilim, ko’nikma, malakalarini aniqlash.
  
• 
  “Farg’ona – Toshkent va Xorazm vohalarining musiqiy uslublari ”mavzusi bo’yicha test sinovi.
  
• 
  Ishning o’quvchilar bilan bajarishga belgilangan vaqti : 45 daqiqa
  

Nazorat ishi o’tkazish shakli : test sinovi.
Ishda tekshirish lozim bo’ladigan bilim, ko’nikma va malakalarning soni : 12.
Nazorat ishining standart bali : 5
Uyga vazifa: Takrorlash
Sana 18 .01 2014
Fan nomi : Musiqa madaniyati
Sinf : 7
Dars mavzusi : Musiqa madaniyati haqida umumiy tushuncha .
Dars maqsadi :
-O’quvchilarga Musiqa madaniyati haqida umumiy tushuncha mavzusi haqida bilim berish .

• 
  O’quvchilarning musiqiy qobiliyatlarini rivojlantirish.
  

O’quvchilarni musiqa san’atiga hurmat ruhida tarbiyalsh.
Dars vaqti : 40 daqiqa .
Dars jihozi :
Qashqar rubobi,
Musiqa darsligi.
A-4 qog’ozlari
Texnik vositalar

T/R	Darsning borishi	Belgilangan vaqti
1	Tashkiliy qism	3 daqiqa
2	Uyga vazifani so’rash va baholash	7 daqiqa
3	Uyga vazifani mustahkamlash	5 daqiqa
4	Yangi mavzu ustida ishlash	15daqiqa
5	Yangi mavzuni mustahkamlash	7 daqiqa
6	Yakuniy qism	3 daqiqa

Darsning borishi :
Tashkiliy qism.
A.Salomlashish.
B.Sinf davomatini aniqlash.
S. Sinf ozodaligiga e’tibor berish.
Uyga vazifani so’rash va baholash. 2- chorakda o’tilgan mavzular bo’yicha takrorlash.
Uyga vazifani mustahkamlash . 2- chorakda o’tilgan mavzular bo’yicha o’qituvchi mustahkamlash .
2-chorakda o’tilgan mavzular savol-javob tariqasida mustahkamlanadi .
Yangi mavzu : Musiqa madaniyati haqida umumiy tushuncha .
Musiqa madaniyati kishilik jamiyati ma’naviy hayotida muhim o’rin tutadi .
Chunki musiqa inson qalbida go’zal uyqularni uyg’otadi .
Shu bilan birga musiqa , yoqimli ovoz , yuksak ta’sir kuchiga ega bo’lib , uni eshitish bilan inson ichki alamlardan xoli bo’ladi .
Musiqa og’ir mehnatdan keyin dam olishning eng yaxshi vositasidir . Musiqaning ta’sir kuchini hatto shundan bilsa ham bo’ladiki , yig’lab turgan bola ona allasini eshitib, tinchlanadi va uxlab qoladi .
Jamoa bo’lib kuylash .” Keng Turkiston ” qo’shig’i.
P. Mo’min she’ri, N. Norxo’jayev m.usiqasi.
O’quvchilar bilan ovozni sozlash uchun mashqlar bajariladi .
O’quvchilar bilan qo’shiq birgalikda o’rganiladi .
Uyga vazifa 81-betni o’qib kelish .
Sana : 4.04
Fan nomi : musiqa
Sinf : 7
Dars maqsadi :

• 
  O’quvchilarga atoqli o’zbek san’atkorlari haqida bilim berish .
  
• 
  O’quvchilarning musiqiy qobiliyatlarini rivojlantirish.
  
• 
  O’quvchilarda ustoz san’atkorlarga bo’lgan mehrni shakllantirish.
  

Dars vaqti : 45 daqiqa .
Dars jihozi :
Qashqar rubobi,
Musiqa darsligi.
A-4 qog’ozlari
Darsning borishi :
Tashkiliy qism.

1. 
   Salomlashish.
   
2. 
   Sinf davomatini aniqlash.
   

S. Sinf ozodaligiga e’tibor berish.
Uyga vazifani so’rab baholash.
o’tilgan “ Umumiy tushuncha ” mavzusini so’rab baholash.
Yangi mavzu: atoqli o’zbek san’atkorlari.
O’zbekiston o’z davlat mustaqilligiga erishgan kundan boshlab uning musiqa san’ati rivojida katta o’zgarishlar ro’y bera boshladi . Bunda , eng , avvalo , buyuk ajdodlarimizdan bebaho ma’naviy meros qolgan mumtoz musiqa ( maqom, ashula, katta ashula , suvora va
boshqalar ) asarlarini xalqimiz orasida keng targ’ib qilish ishlari juda muhim o’rin tutmoqda. Albatta bu kabi ijodiy ishlarni amalgam oshirishda atoqli san’atkor – ijrochilarning xizmatlari beqiyosdir. Jumladan , otaxon san’atkorlardan – O’zbekiston xalq artisti Turg’un Alimatov maqomlarda mujassam ma’naviy go’zallikni tanburu – satoda , g’ijjagu- dutorda badiiy jonlantirib, xalqimiz olqishiga sazovor bo’lib, kelmoqda. Ozbekiston xalq artistlari G’anijon Toshmatov , Gulomjon Hojiqulov , Abduhoshim Ismoilov , O’lmas Rasulov kabi mahoratli sozandalar ham o’zlarining betakror g’ijjak nolalari , o’ziga xos ijro sayqallari bilan mumtoz musiqa hamda zamondosh bastakorlarning asarlarini bezaklashga musharraf bo’ldi.
O’zbekiston xalq hofizlari Orifxon Hotamov , Fattohxon Mamadaliyev , Ochilxon Otaxonov , Muhammadjon Karimov , Quvondiq Iskandarov , Hasan Rajabiy , Mahmud Tojiboyev , O’zbekiston xalq artistlari Otajon Xudoyshukurov, Munojat Yo’lchiyeva va Maryam Sattorovalar maqom ashula yo’llari , Yevropa hamda bastakorlar asarlarini go’zal tarzda ijro etishga erishdilar.
Uyga vazifa : 121-122- betlarni o’qib kelish.