|
- O`quvchilarga bir hujayrali va ko’p hujayrali organizmlarning jinssiz ko’payish usullari hamda jinssiz ko’payishning evolyutsiyadagi ahamiyati haqida bilim berish.
- Darsning ta`limiy maqsadi:
- Mavzu orqali o`quvchilarga ekologik, estetik, gigiyenik tarbiya berish.Ularni tabiatga va atrof-muhitga mehr-muhabbat, umuminsoniy qadriyatlarga hurmat,milliy g`oya va an`analarimizga sadoqat ruhida tarbiyalash.
- Darsning tarbiyaviy maqsadi:
- O`quvchlarni tabiiy ob`eklar bilan ishlash,taqqoslash va darslik ustida mustaqil ishlash,mavzu davomida olgan bilimlarini ko`nikma darajasida rivojlantirish.
- Darsning rivojlantiruvchi maqsadi:
- Savol-javob, tushuntirish.
- Biologik diktant,”Aqliy hujum”,Klaster ,BLITS,
- “KEYS-STADI” metodi
- Darsda foydalaniladigan usullar:
- Proektor,ekran,kompyuter,tirik organizmlarning ko’payish turlari aks etgan ko`rgazma,klaster usuli uchun mo`ljallangan varaqalar.
- Dars davomida qo’llaniladigan kompetensiyalar:
- .
- I topshiriq:
- 1. Tirik organizmlar tomonidan modda va energiyaning o’zlashtirilishi …… deyiladi.
- 2.Avtotroflar qaysi energiya turidan foydalanishiga ko’ra … va ... larga bo’linadi.
- 3.Golozoy oziqlanish bir necha bosqichdan iborat: …., …., … .
- 4.Parazit hayot kechiruvchi bakteriyalar …, …, …, … qo’zg’atuvchilari hisoblanadi.
- 5.O’simliklar tomonidan mineral moddalar: …, …, … ko’rinishida qabul qilinadi.
- 1.Tirik organizmlar nima uchun ochiq sistema deyiladi? 2.Tirik organizmlarning qaysi jarayonlari uchun enrgiya kerak?
- 3.Fototrof organizmlarga nimalar kiradi?
- 4.Xemotroflar deb nimaga aytiladi?
- 5.Geterotroflar energiyani nimadan oladi?
- 6.Geterotroflarning qanday tiplari bor?
- 7.Saprofit oziqlanish qanday amalga oshadi?
- 8.Parazit zamburug’larni ayting.
- 9.Yashil o’simliklarning hayotiy jarayonlari uchun nimalar zarur?
- 10.Ca tuzlarining qanday ahamiyati bor?
- Ko‘payish tirik organizmlarning genetik axborotdan foydalangan holda
- o‘ziga o‘xshaganlarni yarata olish xususiyatidir. Tirik organizmlarning ko‘ -
- pa yish xususiyati tufayli tur doirasida avlodlar almashinuvi uzluksizligi
- ta’minlanadi. Ko‘payish jarayonida genetik materialning xilma-xil kombinatsiyalari
- hosil bo‘lishi tufayli yangi irsiy belgilarga ega organizmlar paydo
- bo‘ladi. Bu esa tur ichida xilma-xillikni ta’minlovchi omildir.
- Tabiatda ko‘payishning ikki xil turi: jinssiz va jinsiy ko‘payish farqlanadi:
- Jinssiz ko‘payish. Jinssiz ko‘payish tabiatda keng tarqalgan bo‘lib, bir
- hujayrali va ko‘p hujayrali organizmlarda kuzatiladi.
- Jinssiz ko‘payishga xos xususiyatlar: ko‘payishda faqat bitta ona organizm
- ishtirok etadi, somatik hujayralar yordamida amalga oshadi, mitoz jarayoniga
- asoslangan, hosil bo‘lgan yangi organizm ona organizmning genetik jihatdan
- Jinssiz ko‘payishning evolutsiyadagi ahamiyati. Qulay sharoitda individlarning
- tez va ko‘p nasl qoldirishini ta’minlashdir. Lekin jinssiz ko‘payishda
- organizmning yangi muhit sharoitiga moslanishni ta’minlovchi genetik
- axborotning o‘zgarishi, almashinishi va xilma-xillikning ortishi kuzatilmaydi.
- Shuning uchun ham ko‘pchilik organizmlar nafaqat jinssiz balki jinsiy usulda ham ko‘payadi.
- Bir hujayralilarning jinssiz ko’payishi. Oddiy binar
- bo‘linish prokariot organizmlarda
- kuzatiladi. Prokariot hujayraning halqasimon DNKsi
- replikatsiyalanadi, hujayra o‘rtasida to‘siq hosil
- bo‘lib, hujayra ikkiga bo‘linadi . Bir
- hujayrali sodda hayvonlardan amyoba, evglena,
- infuzoriya kabi hayvonlarning binar bo‘linishi mitoz
- jarayoniga asoslangan.
- Infuzoriya tufelkaning binar bo‘linishi
- Bezgak paraziti hayot siklida shizogoniya – ko‘p bo‘linish sodir bo‘ladi. Hujayra yadrosi bir necha marta mitoz bo‘linib, yosh hujayralarni hosil qiladi.
- Xlorella, xlamidomonada kabi suvo‘tlari, zamburug‘lar sporalar orqali ko‘payadi. Sporalar mitoz usulida hosil bo‘ladigan gaploid hujayralar bo‘lib, tarqalishga xizmat qiladi.
- Kurtaklanib ko‘payish mitoz asosida sodir bo‘ladigan jarayon bo‘lib,
- achitqi zamburug‘larida kuzatiladi. Ona hujayrada yadroni saqlovchi bo‘rtma
- paydo bo‘lib, kattalashadi va mustaqil organizmga aylanadi .
- Ko‘p hujayrali organizmlarda jinssiz ko‘payish quyidagicha amalga oshadi.
- Fragmentatsiya – tana bo‘laklari orqali ko‘payish usuli bo‘lib, regeneratsiya
- jarayoniga asoslangan. Fragmentatsiya suvo‘tlari (spirogira)da, g‘ovak
- tanlilarda, kovakichlilarda, yassi chuvalchanglarda, igna tanlilarda kuzatiladi.
- Kurtaklanib ko‘payish g‘ovak tanlilarda, kovakichlilarda va ayrim halqalichuvalchanglarda kuzatiladi
- Yuksak hayvonlarda (zirhlilar) zigotadan rivojlanayotgan embrion ilk
- rivojlanish bosqichida bir necha fragmentlarga bo‘linib, har bir fragmentdan yangi organizm rivojlanadi. Bu hodisa poliembrioniya deyiladi.
- Odamlarda bir tuxumli egizaklarning rivojlanishi ham buning yaqqol misolidir.
- Tabiatda o‘simliklarning vegetativ organlari – ildizi, poyasi va bargi orqali
- vegetativ ko‘payishi keng tarqalgan
- Vegetativ ko’payish- o’simliklarning bargi, novdasi, ildizi, ildizpoyasi, tugunagi, piyozboshiorqali ko’payishidir.
1-savol Bir hujayralilarning jinssiz ko’payish usullari - 1-savol Bir hujayralilarning jinssiz ko’payish usullari
- Binar,shizogoniya, sporalar orqali,kurtaklanib
- Fragmentatsiya, kurtaklanib, spora orqali, poliembroniya vegetativ
- Fragmentatsiya, kurtaklanib Binar,shizogoniya,
- poliembroniya vegetativ , sporalar orqali,kurtaklanib
- 2-savol Binar bo’linish qaysi organizmlarda kuzatiladi?
- Bezgak paraziti
- Amyoba, evglena, infuzoriya
- Achitqi zamburug’i
- Spirogira
- 3- savol Fragmentatsiya usulida ko’payuvchi organizmlar qaysi?
- gidra
- Qalpoqchali zamburug’lar
- Spirogira, kovakichlilar, yassi chuvalchanglar, igna tanlilar
- Amyoba, evglena, infuzoriya
- 4- savol Poliembroniya nima?
- Tanasining bir necha bo’laklarga bo’linishi
- Ona hujayrada yadro saqlovchi bo’rtmacha
- Embrionning bir necha bo’laklarga bo’linib,harbiridan yangi organizm rivojlanishi
- Sporalariorqali ko’payishi
Do'stlaringiz bilan baham: |
