O'quvchiga taqdim etilayotgan material raqobatbardosh qishloq xo'jaligi

4-BOB. SILOSNI SHOZLASH UCHUN MIKROBILOGIK PREPARATLAR.


Silliqlash tamoyillari
Har qanday o'simlik mahsulotini konservalashning asosiy vazifasi, uni yangi ishlatish mumkin bo'lmagan yilning o'sha davrlarida foydalanish uchun uning ozuqaviy qiymatini saqlab qolishdir. Turli xil konserva mahsulotlari orasida silos birinchi o'rinni egallaydi. Masalan, 2004 yilda Rossiya Federatsiyasida 3,1 million tonnadan ortiq silos tayyorlandi. Silos o'simlik mavsumi cheklangan mamlakatlarda, qishi sovuq bo'lgan mamlakatlarda yoki yomg'irli mavsumdan keyin qurg'oqchilik boshlanadigan tropik mamlakatlarda yig'ib olinadi. Silosning pichandan asosiy afzalligi shundaki, o‘tni quritganda silos yig‘ib olingandan ko‘ra ko‘proq ozuqa moddalari yo‘qoladi.

Silos - bu o'simlik moddalarining yuqori suv miqdori bilan boshqariladigan fermentatsiyasi natijasida hosil bo'lgan mahsulot. Ekinlarni konservalashning birinchi va eng muhim vazifasi aerob mikroorganizmlarning faolligini oldini olishdir. Bu maqsadga tabiiy fermentatsiya uchun anaerob sharoit yaratish orqali

erishiladi. Ochiq turdagi silosda anaerob sharoitlarni yaratish imkoniyati silolangan massaning siqilish darajasiga va yakuniy muhrlanishning samaradorligiga bog'liq. Muhrlashning asosiy maqsadi saqlash vaqtida havoning kirib kelishi va aylanishini oldini olishdir. Kislorod o'simlik materialiga kirishi bilan aerob mikroorganizmlarning faoliyati tiklanadi. Bu silalangan massaning oziqlanmaydigan va ko'pincha zaharli mahsulotga parchalanishiga olib keladi.
Ikkinchi muhim maqsad - butirik kislota bakteriyalarining faolligini oldini olish. Clostridium jinsiga mansub bakteriyalar odatda yig‘ib olingan yashil massada spora shaklida bo‘ladi va silosda anaerob sharoit paydo bo‘lishi bilanoq ko‘paya boshlaydi. Bu bakteriyalarning ko'payishi juda istalmagan, chunki ular butirik kislota hosil qiladi va aminokislotalarni past ozuqaviy qiymatga ega bo'lgan turli xil mahsulotlarga aylantiradi. Ularning faoliyati natijasida silos jirkanch ta'm va hidga ega bo'ladi. Klostridiya o'sishini bostirishning odatiy usuli sut kislotasi
fermentatsiyasini rag'batlantirishdir. Sut kislotasi bakteriyalari yig'ib olingan ekinlarda ham mavjud bo'lib, fakultativ anaeroblardir, ya'ni ular kislorod borligida ham, yo'qligida ham o'sishga qodir. Ular tomonidan sintez qilingan sut kislotasi vodorod ionlarining kontsentratsiyasini klostridiyaning o'sishini inhibe qiladigan darajaga oshiradi. Ushbu inhibitiv ta'sir boshlanadigan aniq pH qiymatini aniqlash qiyin, chunki bu harakat nafaqat pH ga, balki silosning namligi va haroratiga ham bog'liq.

Sut kislotasining hosil bo'lish tezligi yuqori sifatli silos olish uchun nafaqat klostridiyalarni, balki boshqa nomaqbul mikroorganizmlarni ham bostirishda muhim omil hisoblanadi.

77

Silaslash paytida ozuqa moddalarining yo'qolishi, hatto eng yaxshi holatlarda ham (texnologiyaga ideal rioya qilish) 20% ga etadi. Hozirgi vaqtda, turli hisob-kitoblarga ko'ra, Rossiya Federatsiyasida 40% gacha bo'lgan ozuqa moddalari yo'qoladi. Ko'p miqdorda silos va pichan hisoblanadi

sifatsiz.
Ko'rinib turibdiki, hatto o'tgan asrda ham siljish paytida yo'qotishlarni kamaytiradigan texnologiyalarni ishlab chiqish vazifasi paydo bo'lgan. Barcha konservantlarning ishlash printsipi silalangan massani tez va samarali kislotalashdir. Hozirgi vaqtda organik kislotalar asosidagi kimyoviy konservantlar va sut kislotasi bakteriyalari asosidagi biologik mahsulotlar keng qo'llaniladi.
Silaslash mikrobiologiyasi bo'yicha birinchi nashrlar, shubhasiz, bir tomondan, mahalliy qishloq xo'jaligi mikrobiologiyasining asoschisi, akademik E.N.
Agar akademik E.N.Mishustinning ishlari silalash nazariyasiga taalluqli bo‘lsa, L.A.Garderning ishlari amaliyroqdir. U boshchiligidagi brigadaning dastlabki nashrlari silosni tahlil qilish usullarini batafsil tavsiflashga bag'ishlangan. Shuni ta'kidlash kerakki,

analitik biokimyoda sezilarli yutuqlarga qaramay, silos tahlilining barcha usullari (shu jumladan, silos uchun zamonaviy GOST) ushbu nashrga qaytadi (Umumrossiya qishloq xo'jaligi mikrobiologiyasi ilmiy-tadqiqot instituti materiallari, V, 1933 yil). Aynan shu asarda mualliflar dastlab silosni sinflar bo‘yicha (yaxshi, qoniqarli, yomon va yaroqsiz) baholash sxemasini taklif qildilar, bu sxema bugungi kunda keng qo‘llanilmoqda. Bundan tashqari,

L.A.Garder silosni saqlash uchun birinchi yuqori samarali mikrobiologik preparat muallifi sifatida tarixga kirdi (Umumrossiya qishloq xo‘jaligi mikrobiologiyasi ilmiy-tadqiqot instituti materiallari, VI jild, 1935 yil). L.A.Garder boshlagan ish 20-asr davomida toÿxtamadi va davom etdi
BIOTROFni yaratish bilan yakunlandi. Uning o'ziga xosligi shundaki, u sut kislotasi bakteriyalarining osmotolerant shtammlari asosida ishlab chiqilgan va shuning uchun faqat silosni saqlash uchun emas, balki quritilgan o'tlardan yem sifatida ham foydalanish mumkin. Yem-xashak uchun BIOTROFdan foydalanayotgan fermer xo‘jaliklari soni yildan-yilga ortib bormoqda.
2003-2005 yillarda Rossiya Federatsiyasida ushbu preparat bilan silosning 10% dan ortig'i yotqizilgan. Eng yuqori sut mahsuldorligi bilan ajralib turadigan Leningrad viloyatida so‘nggi to‘rt yilda quritilgan o‘tlardan olingan silos va yemning 35 foizdan ortig‘i ushbu preparat bilan silosga yotqizildi.