O’quv-uslubiy majmuaning tarkibi

Mehnat muhofazasi bo’yicha qonunlarning bajarilishini nazorat

qilib turish quyidagi davlat tashkilotlariga yuklatilgan:

1. 
   O’zbekiston Respublikasi mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligi.
   

Korxonalarda xavfsiz ishlash, texnika xavfsizligi bo’yicha me’yor qoidalariga, sanoat sanitariyasi, mehnat gigienasi, mehnat qonunchiligiga rioya qilish masalalarini nazorat qiladi. Har bir tarmoq o’z texnik inspektoriga ega.

2. 
   “Sanoatkontexnazorat” agentligi.
   

Bug’ qozonlarining to’g’ri ishlashini bosim ostida ishlaydigan idishlarni, yuk ko’tarish mashinalari (ko’tarma kranlar, liftlar), ekskavatorlar, gaz uskunalari magistral quvurlari ishini va portlovchi moddalarni ishlatish, sakrash va tashish ishlarini nazorat qiladi.

3. 
   O’zbekiston Respublikasi Sog’liqni saqlash vazirligining sanitariya- epidemiologiya nazorati.
   

Havo, suv va tuproqni ifloslanishdan ogohlantirish, shovqin va vibratsiyani yo’qotish tsexlarning sanitariya holatlarini yaxshilash (harorat, nisbiy namlik, yoritilganlik va h.) ishlarini nazorat qiladi.

4. 
   Respublika Ichki ishlar vazirligining yong’indan muhofaza qilish Bosh boshqarmasi.
   

Yong’inga qarshi tadbirlarni, o’t o’chirish vositalarining holatini, yong’in haqida xabar berish vositalarining ishini nazorat qiladi.

5. 
   O’zbekiston Respublikasi energetika va elektrlashtirish Davlat aktsionerlik jamiyati.
   

Korxonalardagi energiya tizimlarining texnik ekspluatatsiyaini va xavfsizlik texnikasi qoidalariga rioya qilishni nazorat qiladi.





³ “Mehnat Kodeksi”. O’zbekiston Respublikasining qonun hujjatlari to’plami. –T.: 2005 y., 37-38 - son.

6. 
   Jamoat nazorati – mehnat qonunlari, xavfsizlik texnikasi va sanoat sanitariyasi me’yor hamda qoidalarining bajarilishini kuzatib boradi. Shuningdek, korxonadagi baxtsiz hodisalarni kelib chiqishini, kasb kasalliklarini kamayishini ta’minlovchi chora-tadbirlarni qanday amalga oshirilayotganini nazorat qiladi.
   

Barcha ishlab chiqarish korxonalarida 3 pog’onali nazorat amalga oshiriladi:

1. 
   pog’ona: har kuni usta jamoatchi-nazoratchi birgalikdagi tsexdagi ish joylarini aylanib chiqib, uchragan kamchiliklarni tuzatish choralarini ko’radilar.
   
2. 
   pog’ona: har xafta tsex boshlig’i katta jamoatchi-nazoratchi bilan birgalikda tsexdagi ish joylarini aylanib chiqib, uchragan kamchiliklarni tuzatish choralarini ko’radilar.
   
3. 
   pog’ona: oyda bir marta korxona bosh muhandisi birgalikda ish joylarini aylanib chiqadilar. Bu nazorat bo’yicha korxonada qaror chiqariladi.
   

Barcha korxona, tashkilot, muassasa, vazirliklar va tarmoqlarda mehnat muhofazasi qonunlari bajarilishining oliy nazorati Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligiga yuklatilgan.

Ishlab chiqarish korxonalarida mehnat muhofazasiga doir ishlar tashkiliy- texnik tadbirlarning kompleks rejasi asosida amalga oshiriladi. Bu tadbirlarni korxona ma’muriyati mahalliy kasaba uyushmasi qo’mitasi bilan birgalikda ishlab chiqadi. Kompleks reja yillik, besh yillik yoki ko’p yillik rejalardan tashkil topadi. Bunda fan va texnikaning mehnat muhofazasi sohasida erishgan yutuqlari , korxonaning rivojlanish istiqbollari hisobga olinadi. Ishlarni bajarilishini nazorat qilish xavfsizlik ishlari bo’yicha muhandis zimmasiga, uni amalga oshirishga javobgarlik esa korxona tsexlari bo’linmalari boshliqlari zimmasiga yuklatiladi. Maxsus mablag’ni va moddiy ta’minotni talab qiluvchi tadbirlar jamoa shartnomasiga ilova qilinadigan rejaga kiritiladi. Jamoa shartnomasini har yili korxona rahbari ishchi-xizmatchilar nomidan kasaba uyushmasi qo’mitasi bilan tuzadi. Jamoa shaotnomasiga kiritilgan mehnat muhofazasiga doir tadbirlarning bajarilishiga ajratilgan mablag’lar ishlatib bo’linganligi haqida maxsus dalolatnoma tuzilib, unga korxona kasaba uyushmasi qo’mitasi raisi va korxonaning bosh muhandisi imzo chekadilar.

3. Davlat qonunchiligi mehnat muhofazasi qoida va me’yorlarining buzilishi uchun qat’iy javobgarlik belgilaydi. Hamma vazirliklar, birlashmalar va sanoat korxonalarida mehnat qonunlarining aniq bajarilishini O’zbekiston Respublikasi Prokuraturasi kuzatadi. Prokuratura umumiy nazorat tartibida tekshirish natijalaridan sanoat korxonalari rahbar xodimlarini xabardor qiladi va mehnat qilish qoidasi buzilishini tezda bartaraf etishni talab qiladi, rahbar xodimlarga ma’muriy chora ko’rilishini talab qilib, yuqori rahbar xodimlarga murojaat etadi.

Javobgarlik turlari 3 ga bo’linadi:

1. 
   Ma’muriy javobgarlik – uyaltirish, xayfsan e’lon qilish, vaqtincha yoki butunlay past darajali ishga o’tkazish, imtiyozlarni cheklash.
   
2. 
   Jinoiy javobgarlik – O’zbekiston Respublikasi jinoyat protsessual Kodeksiga binoan olib boriladi. Masalan:
   

-qoidaning buzilishi baxtsiz hodisaga olib kelsa, bir yilgacha ahloq tuzatish ishlariga yoki ozodlikdan mahrum qilish yoki 5 minimal ish haqi miqdorida jarima yoki ishdan bo’shatish choralari qo’llanadi.

-korxonadan chiqayotgan chiqindilar tufayli havo va suv havzalarining ifloslanishi uchun 1 yilgacha ahloq tuzatish ishlariga yoki 5 minimal ish haqi miqdorida jarima to’lanadi.

3. 
   Moddiy javobgarlik – qonunsiz ravishda ishdan bo’shatilgan, majburiy ish qoldirgan, kasbiy kasallik tufayli jabrlangan kishiga to’lanadigan haqni rahbar lavozimidagi xodimdan qisman yoki to’liq undirib olish.⁴