|
Terini yara qiluvchi zaharli moddalar bilan zaharlanish.
Terini yara qiluvchi zaharli moddalarga iprit kiradi. U terini yara qiluvchi va teria rezorbtiv ta’sirga ega, odam organizmiga aerozollar va bug’lar ko’rinishida aerogen yo’l bilan, teriga kontakt yo’l bilan va zararlangan ovqat va suv bilan alimentar yo’l bilan kiradi.
Iprit yuzaga keltiradigan o’zgarishlar yashirin davrdan so’ng 2-24 soat ichida yuzaga keladi. Bu davr ichida hech qanday sub’ektiv o’zgarishlar kuzatilmaydi.
Terining ta’sirlanish og’irligiga qarab, eritematoz, bullyoz, bullyoz-yara va nekrotik shakllari farqlanadi.
Eritematoz shakli juda oz miqdordagi iprit bilan teri ta’sirlanganda rivojlanadi. Yashirin davrdan so’ng terida och pushti rangdagi chegaralanmagan eritema (qizarish) paydo bo’ladi. Keyinchalik eritemaning kattalashadi, qichishish, og’riq va shish rivojlanadi. Engil darajali zararlanishda eritema 5-10 kundan so’ng dog’ hosil qilib yo’qoladi.
Bullyoz shakli zararlangan terida 8-24 soatdan keyin qirg’og’ida mayda pufakchalari bo’lgan eritema rivojlanadi.So’ngra bu pufakchalar kattalashadi va kattaroq pufakchalarga qo’shiladi, ularning ichida qahrabosimon-sariq rangdagi suyuqlik bo’ladi “iprit marjoni”. Pufakchalarning hosil bo’lishi kuchli qichishish va og’riq bilan davom etadi. Birinchi haftaning oxiriga borib, pufakchalar kichiklashadi, ularning o’rnida qatqaloq hosil bo’ladi, oyning oxiriga borib, epiteliyning regeneratsiyasi yuz beradi.
Bullyoz-yara shakli teriga katta dozada yoki kechikkan sanitar ishlovi vaqtida rivojlanadi. Bunday vaqtda yashirin davr 2-6 soatni tashkil qiladi, pufakchalar 2-3 kuni xosil bo’ladi. Keyinchalik ular yoriladi, infitsirlanadi va yaralanadi. To’qimalarning regeneratsiyasi zararlanishdan keyingi birinchi oyning oxirida paydo bo’ladi, 2-3 oydan keyin chandiq hosil bo’ladi.
Nekrotik shakli Teriga tomchi suyuq holatdagi ipritning ta’siri oqibatida rivojlanadi. Kuchli og’riq, qichishish, shish, eritemadan so’ng katta yaralar paydo bo’ladi. Nekrotik shakli uzoq vaqt davolanishni talab qiladi, 3-6 oy cho’ziladi. Bitgach, yaraning o’rnida xunuk chandiq hosil bo’ladi.
Klinik belgilarning rivojlanishiga qarab, zaxarlanishning engil, o’rtacha og’ir va og’ir formalari farqlanadi.
Engil shaklida klinik belgilar 6-12 soatdan keyin paydo bo’ladi va sekin rivojlanish bilan xarakterlanadi. Birinchi bo’lib, kataral kon’yunktivit belgilari paydo bo’ladi: ko’z achishishi, ko’zdan yosh oqishi, yorug’dan qo’rqish. 10-12 soatdan keyin quruq yo’tal, ovozning bo’g’ilishi, tomoqda qichishish, yuqori nafas yo’llarining kataral yallig’lanish belgilari paydo bo’ladi. Birinchi tibbiy yordam o’z vaqtida ko’rsatilganda 7-8 kundan so’ng belgilarning yo’qolishi va to’liq davolanish bilan tugallanadi.
O’rtacha og’irlikdagi shaklida ko’zlarning zararlanishi 2-6 soatdan keyin paydo bo’ladi. Kon’yunktivitdan tashqari shox pardaning yaliig’lanishi – keratit xam qo’shiladi. 2 –kunga kelib, qovoqlarda spazm, shish pafdo bo’ladi va ko’zlar berkilib qoladi. Nafas yo’llarining shikastlanishi oqibatida traxeit va bronxitlar rivojlanishini ko’rish mumkin. Doimiy asoratlari sifatida bronxopnevmoniya kuzatiladi.Birinchi yordam o’z vaqtida ko’rsatilgan holatlarda ko’rish funktsiyasi 2-4 haftadan keyin tiklanadi, keyinchalik bir necha oylar va yillar davomida zararlanish asoratlari kuzatilishi mumkin.
Og’ir shakldagizaxarlanishda qisqa vaqtli yashirin davrdan keyin ko’zlarda kuchli og’riq paydo bo’ldi, og’ir formadagi kon’yunktivit va keratit rivojlanadi, og’ir xollarda shox pardaning teshilishini ko’rish mumkin. Shu bilan bir qatorda nafas
yo’llarining shikastlanish belgilari – afoniya, kuchli yo’tal, ipritli pnevmoniyaning rivojlanishi kuzatiladi, bu esa kuchli asoratlar – o’pka abstsessi yoki o’lim xolati bilan tugallanadi.
Zararlanganlarga birinchi tibbiy yordam ko’rsatish. Zudlik bilan protivogaz va himoya kiyimlarini kiyish va kiygizish. Teriga tushgan ZMlarni IPP dagi degazatsiyalovchi vosita yordamida qisman zararsizlantirish.
Tananing shikastlangan qismlariga aseptik bog’lam qo’yib iloji boricha immobilizatsiya qilish.
ZM ko’zga tushganda ularni 2%li natriy gidrokarbonat yoki 0,25%li xloramin eritmasi bilan yuvish. Ko’zlarni IPP dagi suyuqlik yuvish mumkin emas.
Shikastlanganlarni o’choqdan evakuatsiya qilinadi.
ZM ni oshqozon-ichak traktiga ketganligidan dalolat beruvchi belgilar kuzatilganda 2 tabletka karbolen beriladi va oshqozon yuviladi. Buning uchun 1-1,5l ichimlik suvi ichirilib, mexanik yo’l bilan qusish markazi qo’zg’atiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
