O’quv uslubiy majmua

Qo‘zg‘almas vergulli ma’lumotlarni taqdim etish. Xaqiqiy turdagi ma’lumotlarni qo‘zg‘almas vergulli shaklda taqdim etish, berilgan format doirasida barcha xaqiqiy sonlar uchun nuqtaning butunni kasr sonlarga bo‘luvchi bir xil o‘rni mantiqan qayd etilishini anglatadi (8.2-rasm).
Butun ikkilik sonlarning qo‘zg‘almas vergulli shaklda taqdim etilishi, berilgan format doirasida barcha butun sonlar uchun nuqta formatning o‘ng chegarasi orqasida qayd etilishini, ya’ni uning mavjud emasligini anglatadi. Quyida qisqartirish maqsadida “QV yoki SV shaklida taqdim etilgan sonlar” o‘rniga “QVli son” yoki “SVli son” deb ishlatamiz.
Butun sonlarni “so‘z” va “ikkitalik so‘z” formatlarida QV shaklida taqdim etish bitlarning quyidagi funksional taqsimotini nazarda tutadi.

Katta bit quyidagicha qo‘llaniladi:

- belgili butun sonlarni taqdim etishda belgili sifatida, uning nolga teng qiymati musbat belgiga mos keladi, 1 ga teng qiymati esa manfiy belgiga to‘g‘ri keladi; nol musbat sanaladi, qolgan bitlar qiymatga ega bo‘ladi;
110
- belgisiz sonlarni taqdim etishda katta belgili sifatida; sukut bo‘yicha

musbat belgiga ega butun sonlar belgisiz deb ataladi.

⁷ 6 5 ^{4 3 2 1 0}

0 1 0 0 1 1 0 1

Belgi O’nlik ekvivalent = 77 а)Musbat son
^{7 6} 5 4 3 ^{2 1} 0

1 ⁰ 1 0 1 ⁰ 1 1

_{Belgi O’nlik ekvivalent = - 43} b) ^{Manfiy son}
7 6 5 _{4 3 2 1 0}

0 1 0 1 1 1 0 0

Belgi v) Ishorasiz son ^{O’nlik ekvivalent = 82}

7 ⁶ 5 4 ^{3 2} 1 0

0 0 1 0 0 ₁ 0 1 Belgi 2 ^-1 ₂^-2 2^-3 2 ^-4 2 ^-5 2^{-6 2 -7}
g) Q7 formatda kasr son O’nlik ekvivalent = 0,2890625

8.2-rasm. Qo‘zg‘almas vergul (QV)li formatda sonlarni tasvirlash.

Belgili bitlardan tashqari barcha bitlar qiymatga ega hisoblanadi; ular formatning o‘ng chekkasi bo‘yicha tiziladi, ya’ni kichik bit butun ikkitalik sonning kichik razryadiga mos keladi; belgili butun sonning “ortiqcha” katta bitlarda belgili butun sonlarda belgining kengayishi ro‘y beradi; bu barcha “ortiqcha” bitlar avtomatik ravishda katta belgili bit qiymati bilan to‘ldiriladi; belgisiz butun sonning “ortiqcha” katta bitlari nolga keltiriladi. Belgini kengaytirish amali signal protsessorlarda keng qo‘llaniladi. Quyida ular qo‘shimcha kodlar bilan tanishgach batafsil ko‘rib chiqiladi.
8.2,a,b-rasmda belgili butun sonlarni 8 bit uzunlikka ega “so‘z” formatida taqdim etishga misollar keltirilgan, 8.2,v-rasmda esa xuddi shu formatda belgisiz

111
songa misol berilgan; bitlar og‘irligi ko‘rsatilgan, ikkitalik butun sonni o‘ntalikka

o‘tkazish qoidasi berilgan.