O’quv uslubiy majmua

9.6. Operatsion tizimni tanlash

O‘rnatilgan tizimlar uchun dasturiy ta’minotni ishlab chiqishda operatsion tizimni tanlash asosiy rol o‘ynaydi. Tizimning yanada rivojlanishi va umuman loyihaning qiymati unga bog‘liqdir. Tajribali o‘rnatilgan tizimlar ishlab chiqaruvchilari faqat operatsion tizimning narxiga e’tibor bermaydilar; loyihaning qiymati, shuningdek, ishlab chiqish vositalarining narxini, rivojlanish uchun sarflangan vaqtni va tizimni qo‘llab-quvvatlash xarajatlarini o‘z ichiga oladi. Barcha holatlar uchun mukammal yechim yo‘q hisoblanadi. Har bir operatsion tizim o‘ziga

141
xos tarzda yaxshidir. Albatta OTni tanlashda barcha afzalliklari va kamchiliklarini

aniqlashtirib, aniq bir vaziyat asosida amalga oshirilishi kerak [22].

9.1-jadvalda eng ko‘p ishlatiladigan operatsion tizimlarning parametrlarini

taqqoslash keltirilgan.

Operatsion tizim

VxWorks

Linux

Windows CE 6.0

QNX

LunxOS

Vaqt ish tartibi qattiq yumshoq yumshoq

qattiq

qattiq

Ochiqlik darajasi ochiq ochiq
yadro kodi ega bo‘lishli
yadro kodi ega bo‘lishli
ochiq

9.1-jadval

Quvvatlanadigan arxitektura Power, ARM, Mips Alpha, ARM, Mips ARM, Mips, x86

Intel x86

x86, PowerPC, ARM

VxWorks. Tizim ishlab chiquvchilar ishonchliligi va xatolarga bardoshliligiga asosiy e’tiborni qaratdilar, shuning uchun ushbu operatsion tizim Amerika Qo‘shma Shtatlarda kosmik elektronika standartiga aylandi. Wind River -ning VxWorks -lari, shuningdek, Yevropa kosmik stansiyalari sun’iy yo‘ldoshlarida va Xalqaro kosmik stansiyalarida ishlatiladi.
Tizimning kamchiliklari sifatida uning sekin modernizatsiyasini keltirish mumkin. Asosiy e’tibor eski dasturlar va drayverlarga qaratilgan. Yangi apparatni qo‘llab-quvvatlashda muammolarga duch kelinmoqda.
Bu juda qimmat operatsion tizim hisoblaniladi. Uning tanlovi katta hajmdagi mahsulotlar uchun yoki juda yuqori ishonchliligini talab qiladigan tizimlarda o‘zini oqlay oladi.
Linux. Ushbu tizimning asosiy ajralib turadigan xususiyati - bu tizimning yadrosi va ko‘pgina amaliy dasturlarning ochiq kodli ekanligidalir. Ushbu operatsion tizim mutlaqo bepul. Rivojlanish ham individual ishlab chiquvchilar
tomonidan, ham manfaatdor firmalar tomonidan amalga oshiriladi. 142

Tizimning afzalliklariga yana ko‘plab kutubxonalar va ochiq kodli dasturlar

mavjudli hisoblanadi. Tayyor modullardan foydalanish dasturiy ta’minotni ishlab chiqarishni sezilarli darajada soddalashtirish va tezlashtirishga imkonini beradi. Tizimning yana bir afzalligi - bu ishlab chiquvchilarning rivojlangan jamoasi.

Bunda standart yadro konfiguratsiyasida real vaqt tizimi ta’minlanmagan. Tizim faqat foydalanuvchi dasturlarini to‘xtatishi mumkin. Biroq, yadroni sozlashda tizim funksiyalarining bajarilishini to‘xtatishga imkon beradigan parametrni yoqish mumkin. Shuning asosida "yumshoq real vaqt" tizimlari shakllangan. Tez javob berish vaqtini talab qiladigan tizimlar uchun ushbu operatsion tizim mos kelmaydi.
Tizimning kamchiliklariga qo‘llab-quvvatlash xizmatining yetishmasligi kiradi. Barchapaydo bo‘lgan muammolarva savollaro‘z-o‘zidan halqilinishikerak. Windows CE 6.0. Bu mobil telefonlarda, GPS-navigatorlarida va boshqa
multimedia qurilmalarida keng qo‘llaniladi.

Ushbu operatsion tizimning afzalliklari orasida dasturni ishlab chiqish qulayligi mavjud. Microsoft-ning Visual Studio-ga mobil rivojlanish vositalarini qo‘shishi bilan tizim ishlab chiquvchilariga qo‘yiladigan talablar sezilarli darajada kamaydi. Visual Studio bilan ishlay oladigan dasturchilarning malakasi boshqa operatsion tizimlar uchun dasturlar yozadigan dasturchilarga qaraganda pastroq bo‘lishi mumkin

QNX. Notijorat maqsadlarda foydalanish uchun QNX operatsion tizimi bepul tarqatiladi. Tijorat maqsadlarida foydalanish uchun tizimning narxi aniq vazifaga bog‘liq.
QNX asosida tibbiy asbob-uskunalar, sanoat qurilmalari, tarmoq marshrutizatorlari va bort tizimlarini boshqarish uchun juda ishonchli yechimlar asosida quriladi. QNX harbiy sanoatda ham keng qo‘llaniladi.
Tizimning kamchiliklari orasida QNX Neutrino litsenziyasi QNX Neutrino manba kodidan olingan mahsulotlarni QSS tomonidan yozma ruxsatisiz sertifikatlashni aniq taqiqlashi mavjud.
LynxOS. Operatsion tizim qattiq real vaqtda ishlaydigan o‘rnatilgan tizimlar uchun dasturiy ta’minot ishlab chiqishga mo‘ljallangan. LynxOS yuqori talab
143
asosidagi javob vaqtini talab qiladigan dasturlarni ishga tushirishga imkon beradi.

Tizim ko‘p vazifali va ko‘p qirrali dasturlarni qo‘llab-quvvatlaydi. Rivojlanish maqsadli tizimning o‘zida ham (self-hosted) va instrumental kompyuterda (host) amalga oshirilishi mumkin, tugallangan dasturiy ta’minot maqsadli tizimda (target) ishlaydi.

Shuningdek, afzalliklar qatoriga tizimning Linux uchun tuzilgan binar fayllarni ishga tushirish va kerakli dinamik kutubxonalarni to‘g‘ri yuklash qobiliyati kiradi. Ushbu xususiyat ishlab chiqishni sezilarli darajada soddalashtirishi mumkin, chunki u Linux operatsion tizimi uchun ishlab chiqilgan ko‘plab tayyor kutubxonalar va tarkibiy qismlarga kirishni ta’minlaydi.
LynxOS uchun dastur ishlab chiqish vositalarining keng doirasi, ham tijorat, ham bepul ishlab chiqish vositalari mavjud. Turli xil operatsion va xost operatsion tizimlari qo‘llab-quvvatlanadi.