O’quv uslubiy majmua bilim sohasi: 300000 – Ijtimoiy fanlar, jurnalistika va axborot Ta’lim sohasi: 3

Nazorat savollari

1. 
   Boshqaruv amaliyotini vujudga kelishi nima bilan bog’liq bo’lgan?
   
2. 
   Qachon menejment bilimlarning mustaqil sohasiga aylangan?
   
3. 
   Kimning ta’limi menejment zamonaviy kontseptsiyasining nazariy manbasi bo’lgan?
   
4. 
   Qaysi mamlakat menejmentning vatanidir?
   
5. 
   Qaysi ilmiy maktab vakillari tadqiqotning asosiy ob’ekti sifatida inson resurslaridan samarali foydalanishga ega bo’lganlar?
   
6. 
   Qaysi ilmiy maktabning vakillari boshqaruvning yakka hukmronlik tamoyilini birinchi marta ta’riflaganlar?
   
7. 
   Ilmiy boshqaruv maktabini boshlanishida kim turibdi?
   

3. Menejmentning nazariy asoslari.
Reja:
1. Menejmentning qonun-qoidalari va tamoyillari. Qonunlarni tatbiq etish.
2. Amir Temurning boshqaruv tamoyillari
3. Bozor iqtisodiyoti sharoitida O’zbekistonda davlatni boshqarish tamoyillari.
4. Davlat boshqaruvi.
5. Boshqaruv funktsiyalari to’g’risida tushuncha.
6. Boshqaruv va menejment
7. Boshqaruv (menejment)ning mohiyati va tizimi
8. Menejmentning ilmiy yondashuvlari va tamoyillari
9. Boshqaruv usullari
1. Menejmentning qonun-qoidalari va tamoyillari. Qonunlarni tatbiq etish.
Boshqaruv faoliyatining samarasini oshirish uchun amalga oshiriladigan ishlar orasida asosiy o’rinni boshqaruv faoliyatida qonunlarga rioya qilish egallaydi. Menejment jamiyat qonunlari tizimiga asoslanadi. Nazariy jixatdan tushunmay va asoslanmagan holda birorta boshqaruv masalasi hal etilishi mumkin emas. Boshqaruv faoliyatida qonunlardan qanchalik to’liq va izchil foydalanilsa, mehnat jarayoni shunchalik samarali bo’ladi. Boshqarish jarayonida iqtisodiy qonunlarni hisobga olmaslik jamiyat uchun kutilmagan, salbiy oqibatlarga olib keladi.
Boshqaruv faoliyatida qonunlardan foydalanish ularni bilish, tushunish, amalda o’z vaqtida va to’g’ri qo’llay olishga bog’liq ekan. Bu boshqaruv samaradorligini oshirishda hal qiluvchi omil hisoblanadi.
Har qanday faoliyat ma’lum qonun-qoidalarga asoslanadi. Menejment ham o’z qonunlariga, tamoyillariga egadir. Ularga amal qilish orqali olib borilgan faoliyatgina samarali faoliyat bo’la oladi. Menejment faoliyatini uning qonun-qoidalarini, tamoyillarini hisobga olmasdan olib borish samarasizlik sari qo’yilgan qadam bo’ladi. Menejment qonunlari menejment fani va amaliyotining poydevorini tashkil etadi. Bu qonunlarda menejment ob’ekti va sub’ekti o’rtasidagi ob’ektiv, muhim, takrorlanadigan, nisbiy, turg’un, aniqlik, mohiyat bilan umumiy bog’lanish va aloqadorliklar o’z ifodasini topadi. Bu umumiy bog’lanish va aloqadorliklar ma’lum shart-sharoitlarda voqealar rivojining yo’nalishi va xususiyatini belgilab beradi. Bundan ko’rinib turibdiki menejment tamoyillari hamma uchun majbur bo’lgan me’yor, qoida, rasm-rusum, moyilliklar orqali ta’riflanishi va ifodalanishi mumkin. Menejmentning umumiy tamoyillari quyidagi 2-jadvalda ko’rsatilgan.
Boshqarish tamoyili deganda boshqaruv organlari va rahbarlari faoliyatining asosini tashkil etuvchi qonun-qoidalar tushuniladi. Boshqarish tamoyillari bu - boshqaruv amaliyotida ob’ektiv qonunlardan foydalanish shakllaridir. Menejment amaliyotida qonunlardan foydalanish orqali boshqaruv faoliyatining samaradorlikka erishishi uchun asos yaratiladi.
2-jadval
Menejmentning umumiy tamoyillari

№	Tamoyillar	Tamoyillar izoxi
	Demokratik tamoyil	Ommani boshqarishga keng ko’lamda jalb qilishni, ishlarning kengash va maslahat bilan bajarilishini talab qiladi.
	Ierarxiya tamoyili	Boshqaruvning pog’onaliligiga asoslanadi.
	Rejalashti-rish tamoyili	Boshqaruv bo’g’inlari o’rtasidagi taraqqiyot nisbatlarini aniqlaydi, shartnomalarning bajarilishini tashkil etadi hamda nazorat qiladi.
	Yakkaxokim-lik tamoyili	Boshqaruv faoliyati belgilangan shaxs tomonidan bajarilib, unga boshqariladigan ob’ekt, uning mol-mulki, pul mablag’lari ishonib topshiriladi.
	Ilmiylik tamoyili	Boshqaruv faoliyatini olib boradigan shaxs chuqur ilmiy bilimlarga ega bo’lishi lozim. U boshqaruv faoliyatini ilmiy asoslangan xolda olib borishi talab etiladi.
	Qayta aloqalar tamoyili	Boshqaruvchi tomonidan qabul qilingan har qanday qaror ijrochilarga tushunarli bo’lishi hamda ular tomonidan o’z vaqtida va samarali tarzda bajarilishi lozim.
7.	Javobgarlik tamoyili	Bu tamoyil, eng avvalo, menejerning javobgarligini nazarda tutadi. Bajaruvchanlik madaniyati past, mas’uliyatsiz rahbar korxonani yuqori darajadagi samaradorlikka olib bora olmaydi.