O’quv-uslubiy majmua 5140300-Kimyo va ekologiya bakalavr ta’lim yo’nalishi talabalari uchun Tuzuvchi – kimyo fanlari nomzodi

1. Uslubning mohiyati
Tarkibida uch valentli temir birikmasi bor bo’lgan analiz qilinadigan eritmani ammiak eritmasining ozroq ortiqchasi bilan ishlanadi. Cho’kma filtrlanadi, yuviladi, temir oksidi Fe₂O₃ olinguncha qizdiriladi va tortiladi. Ammiak cho’ktira oladigan boshqa elementlar bo’lmasiligi kerak.
2. Tigelni tayyorlash
Tigellarni cho’ktirish, filtrlash va cho’kmani yuvish vaqtlarida tayyorlanadi. Binobarin tigelni tayyorlash og’irlik operasiyasi bilan og’irlik analizi boshlanadi. Tigellar doimiy og’irlikkacha qizdirilgan bo’lsalar, ularni tayyor deb hisoblash mumkin. Tigellarni sinchiklab yuviladi, gorelka alangasida quritiladi va shundan keyin mufel pechida, cho’kma 32-40 min davomida qiziydigan haroratda qizdiriladi. Temirni aniqlash uchun qizdirish 700-800°C haroratda olib boriladi. Qizdirilgan tigelni joylashtiriladi, uni 40-50 min davomida uy haroratigacha sovitiladi. Tigelni tortirilgandan keyin yana boshqatdan mufel pechida 15-20 min davomida qizdiriladi. Eksikatorda sovitiladi va boshqatdan tortiriladi. Bu oprasiyani tigel doimiy og’irlikka ega bo’lgunicha qaytarilaveradi.
Agar kelgusi va o’tgan tortishlardagi og’irliklar farqi 0,0002 g dan oshmasa (oddiy analitik tarozilarning eng oxirgi aniqligi) tigel doimiy og’irlikka yetgan deyiladi.
3. Cho’ktirish
Hamma cho’ktirishlarni og’rlik analizida ximik stakanlarida olib boriladi. Cho’ktiruvchi reaktivni sekin qo’shib borish kerak, bunda eritmani uzluksiz ravishda aralashtiriladi. Eritma sachrab sochilib ketmasligi uchun reaktiv eritmasini stakanning ichki devorchasidan quyish lozim, eritmani stakan o’rtasida tomizish yaramaydi. Eritmani aralashtiralayotganda toyoqcha stakanning devoriga va tagiga tegmasligi va tirnamasligi lozim. Agar cho’ktirish issiq, eritmada olib borilayotgan bo’lsa, eritmani qaynash darajasiga olib boorish kerak emas, chunki qaynab turgan eritmaga reaktivni qo’shish, to’satdan keskin suratda par ajralib chiqishi tufayli moddaning yo’qolishiga sabab bo’ladi.