O’quv-uslubiy majmua 5140300-Kimyo va ekologiya bakalavr ta’lim yo’nalishi talabalari uchun Tuzuvchi – kimyo fanlari nomzodi

NH4^+	Alangaga ta’siri. Qizdirib turgan holda o’yuvchi ishqor ta’siri
Sariq ranga kiritadi Ammiak ajralib chiqadi, u lakmus qog’ozning ko’karishiga yoki bir valentli simob tuzi eritmasiga ho’llangan filtr qog’ozning qorayishiga qarab aniqlanadi
Nessler reaktivi (komp-leks tuz K2[HgI4] bilan KOH eritmalarining ara-lashmasi)	NH2HgI3 ning qizil-qo’ng’ir cho’kmasi
Mg^2+	NH4OH va NH4Cl ishti-rokida natriy gidrofosfat	Qo’sh tuz MgNH4PO4 ning oq kristall cho’kmasi
Ba^2+	Kaliy xromat K2CrO4 sirka kislotali muhitda yoki kaliy dixromat K2Cr2O7 CH3COONa qo’shilganda	Bariy xromat Ba CrO4 ning och sariq cho’kmasi
Ca^2+	Alangaga ta’siri	Yashil ranga kiradi
	Ammoniy oksalat (NH4)C2O4 sirka kislotali muhitda	Kalsiy oksalat CaC2O4 ning oq kristall cho’kmasi
Al^3+	Alangaga ta’siri	Qizil g’isht rangiga kiradi
	O’yuvchi ishqor (mo’l miqdorda), (NH4)Cl (qattiq) va qaynatish	Oq cho’kma Al(OH)3
	Kuchsiz kislotali muhitda (pH=4,2-4,6) va Fe^3+ ka-tionlar bo’lmaganda qizil alizarin S	Qizil cho’kma yoki qizil rang
Fe^2+	Kaliy geksasiano-(II) Ferrat, ya’ni qizil qon tuzi kuchsiz kislotali eritmada	Temir(III)-geksasiano-(II) ferratning Fe4[Fe(CN)6]3 to’q ko’k cho’kmasi (berlin lazuri)
	Kaliy rodanid KSCN yoki ammoniy rodanid NH4SCN	Qizil qon rangli temir rodanid Fe(SCN)3
Fe^3+	Kaliy geksaziano (III) ferrat, ya’ni qizil qon tuzi K3[Fe(CN)6] kuchsiz kislotali eritmada	Temir geksasiano-(III) ferrat Fe3[Fe(CN)6]2 ning to’q ko’k cho’kmasi (turnbul ko’ki)
Sn^2+	Bufer eritma HCOOH va XCOONa ishtirokida H2S	SnS ning oq cho’kmasi
Kumush Ag^+ guruhchasi	HCl	Ammiakda eriydigan oq cho’kmani; ammiakli erit-maga ozroq nitrat kislota qo’shilganda yana oq cho’kma tushadi. Ammiakli eritmaga kaliy yodid KJ qo’shilganda och sariq cho’kma AgJ tushadi
Pb^2+	KCl	PbI2 ning qaynoq suvda eriydigan sariq cho’kmasi tushadi. Sovitilganda yana tilla rang-sariq kristall ajralib chiqadi
	H2SO4	O’yuvchi ishqorda eriydigan oq cho’kma
Mis guruhchasi Cu^2+	NH4OH mo’l miqdorda	Mis ammiakati-to’q ko’k eritma
	K4[Fe(CN)6] va HCl	Qizg’ish-jigar rang cho’kma
Sn^2+	HgCl2	Kul rang yoki qora cho’kma

Anionlarga xarakterli reaksiyalar

Anion	Reaktiv	Reaksiya alomati
Cl^-	Nitrat kislota muhitda AgNO3	AgCl ning oq cho’kmasi, u NH4OH ning mo’l eritmasida erib ketadi; Kompleks tuz [Ag(NH3)2]Cl hosil bo’ladi
Br^-	Xlorli suv	Bromid-ion erkin bromga qadar oksidlanadi. Erkin brom organic erituvchini (benzolni) och sariq ranga kiritadi
J^-	Xlorli suv yoki kaliy nitrat	Yodid-ion erkin yodga qadar oksidlanadi, bu yod kraxmalni ko’k ranga, organic erituvchini (benzolni) esa qizil gunafsha rangga kiritadi
CO3^2-	Suyultirilgan kislotalar	Uglerod (IV)-oksid CO2 ajralib chiqadi, uni ohakli yoki bariyli suvning loyqalanishidan bilib olinadi
SO4^2-	BaCl2	HNO3 da eriydigan oq cho’kma hosil bo’ladi
PO4^2-	Magnezial aralashma (MgCl2+NH4OH+NH4Cl)	Oq cho’kma MgNH4PO4
NO3^-	Difenilamin (C6H5)2NH	Ko’k rang hosil bo’ladi

Kurs ishlarining mavzulari

1. 
   Ionlarning analitik klassifikatsiyalari va davriy qonun.
   
2. 
   Analitik reaksiyalarga qo’yiladigan talablar.
   
3. 
   Analitik kimyo fanining tarixi.
   
4. 
   Biologik analiz usullari.
   
5. 
   Atom spektroskopiyasi.
   
6. 
   Bufer eritmalar va ularning analizda ishlatilishi.
   
7. 
   Amfoterlikning analizda ishlatilishi.
   
8. 
   Ajratish va konsentrlash usullarining analizda ishlatilishi.
   
9. 
   Sifat analizida organik reagentlardan foydalanish.
   
10. 
    Eritma pHi va pOH ini aniqlash.
    
11. 
    Xromatografik analiz usulining qo’llanilishi va afzalliklari.
    
12. 
    Sifat analizining tomchi metodi.
    
13. 
    Aminlarning olinishi va xossalari
    
14. 
    Bir atomli spirtlar
    
15. 
    Mumlar tabiatda tarqalishi va xossalari
    
16. 
    Tabiiy polimerdan kollagen va uning xossalarini o`ganish
    
17. 
    Astilin asosida plasmassa ishlab chiqarish
    
18. 
    Polimerlar olinishi
    
19. 
    Astilindan spirt olinishi
    
20. 
    Kollagen aminokislota tarkibi
    
21. 
    Oqsil eritmalari tayyorlash
    
22. 
    Poliemilit mahsulotlari ishlab chiqarish
    
23. 
    Organik moddalar molekulyar massasini aniqlash usullari
    
24. 
    Elektrofil almashinish reaksiyalari
    
25. 
    Magniy organik birikmalar
    
26. 
    Rux organik birikmalar
    
27. 
    Alkaloidlar
    
28. 
    Nuklein kislotalar
    
29. 
    Karbon kislota tuzlari
    
30. 
    Vitaminlar
    
31. 
    Murakkab efirlar sintezi
    
32. 
    Butlerov hayoti va umumiy faoliyati
    
33. 
    Anorganik tuzlarni oqsillarga ta`sirini o`rganish
    
34. 
    Kislotalar ishlab chiqarish texnologik jarayonlarni o`rganish
    
35. 
    Metallar ajratib olish reaksiyalari
    

ANNOTATSIYALAR
«Analitik kimyo» o’quv predmeti bo’yicha ta`lim texnologiyasi ma`ruza va amaliy mashg`ulotlarni o’qitishning xorijiy mamlakatlarda keng tarqalgan ilg`or pedagogik texnologiya qoidalari asosida ishlab chiqilgan.
Ushbu o’quv qo`llanmaning tarkibi kirish, Analitik kimyo fanini o’qitish texnologiyasining kotseptual asoslari hamda ma`ruza va amaliy mashg`ulotlarni o’qitish texnologiyalaridan tashkil topgan.
Ta`lim texnologiyasining kontseptual asoslari bo’limida «Analitik kimyo» fanining Davlat va erkin bozor munosabatlariga asoslangan iqtisodiyotning sub`ektlari o’rtasidagi uyg`unlikni ta`minlashdagi ahamiyati va ushbu kursni o’qitishning dolzarbligiga asoslangan, o’quv soatlarining mavzular bo’yicha taqsimlanishi hamda kursning asosiy mazmuni ochib berilgan. Shuningdek, ta`lim texnologiyasini ishlab chiqishda qo’llanilgan asosiy qoidalari: ta`lim usuli va texnikasi; tashkil qilish shakli, vositasi; kommunikatsiya usullari; berilgan ma`lumotlarni nazorat qilish usullari va vositalari; baholash va nazorat qilish tartiblari yoritilgan.
Fanni o’qitish texnologiyasi quyidagi tartibda ishlab chiqilgan.
- Ma`ruza mashg`ulotlarini olib borishda ko’proq ko’rgazmali, muammoli, informatsion va tematik shakllariga e`tibor qaratilgan.
- Amaliy mashg`ulotlarini olib borishda muammoli savollarni guruhlarga bo`lingan holda muhokama qilish, individual tarzda ishlash, muammoli vaziyatni keys-stadi usulidan foydalanib nazariy bilimlarni amaliyotga qo’llash bo’yicha ko’nikmalar va bilimlarni chuqurlashtirishga qaratilgan.
Kursning strukturasini mundarija bilan birgalikda sxema ko’rinishida ham berilganligi majmuada yo’nalishni yanada osonlashtiradi.
Ushbu ta`lim texnologiyasi barcha oliy o’quv muassasalarida, malaka oshirish kurslarida «Analitik kimyo» fanining tegishli texnik vositalari bilan jihozlangan auditoriyalarda o’qitishga mo’ljallangan.

Mustaqil O'zbekistonimizning jahon hamjamiyatining teng huquqli suveren davlati yutuqlari qit'alar osha dunyoning turli mintaqalariga yetib bormoqda.

Hozirgi paytda xalqimiz oldida turgan eng muhim vazifa, mustaqilligimizning iqtisodiy poydevorini mustahkamlab, jahonnning eng ilg'or, rivojiangan demokratik davlatlari qatoridan joy olishdir.
Bunday vazifalarni bajarishda ta'lim sistemasining oliy ta'lim bosqichi ta'limining ahamiyati keskin oshishi shubhasizdir. Ta'lim kishining butun hayot yo'li davomida zarur bo'ladigan ko'nikma va madaniy saviyasini yuksaltirib boradi.
Nazariy bilimlarni amaliy bilimlar bilan mujassamlashtirish muhimdir. Ayniqsa, Analitik kimyo fanida laboratoriya ishlarini bajarish bu fanni muvaffaqiyatli o'rganishning zarur shartlaridan biridir. Shuning uchun bu fanni o'rganishdan maqsad, kimyoviy qonuniyatlarni chuqur o'rganish, eng muhimi –Eritmalarning xossalari, eritmalarda boradigan sifat reaksiyalari,aralashmalarni analiz qilish usullari bilan tajribalar orqali tanishish, talabalaning nazariy bilimlarini mustahkamlashdan iborat. Mazkur qo’llanma "Analitik kimyo" fani dasturi asosida, "Kimyo" ta`lim yo'nalishi talabalari uchun mo'ljallab yozilgan. Unda sifat va miqdoriy analiz bo'yicha bajariladigan amaliy mashg’ulotlar va qisqacha nazariy tushuncha, shuningdek nazorat savollari keltirilgan. Qo'llanmada talabalarning Analitik kimyodan tayyorgarlik darajalarining oshirish maqsadida ba'zi masalalarning yechilish usullari ham keltirilgan.
Maqsadimiz Kadrlar tayyorlash Milliy dasturidagi bosh vazifalardan biri - komil inson va yetuk malakali mutaxassis tayyorlashdan iborat. Bunga esa faqat nazariy bilimlarni amaliyotga tadbiq etish orqali erishish mumkin.