O‘quv qo‘llanma 5111800 Maktabgacha ta’lim bakalavriat ta’lim yo‘nalishi talabalari uchun Toshkent 2019 Annotatsiya

Oddiy buklab tikish. Buyumning chetini buklab tikishdan oldin gazlama chetini teskarisiga qarab ikki marta buklab olish kerak. Qayirmaning eni tikiladigan buyumga bog‘liqdir. Qayirma “Tepchima chok” bilan yo‘rmab chiqiladi. Oddiy qayirishda igna spiralga o‘xshash harakatlantiriladi. Igna bilan buyum asosidan bitta ip, qayirmaning buklangan joyidan esa 2-3 ta ip ilib tikiladi.
Ko‘rinmas chok bilan buklash. Ko‘rinmas chok bilan qaytarishda buyum cheti buklanadi. Ip ilon izi bo‘lib turadi. Ignaga buyumning asosiy qismidan bitta ip, qayirma chetidan esa 2-3ta ip ilinadi.
Suv tortish choki. Bu chok tashqi ko‘rinishdan shnurning buralmasiga o‘xshaydi. Bu chokni tikishda ignaning uchi hamma vaqt tikuvchi tomonga qaragan bo‘ladi. Igna gazlama teskarisidan qadaladi va gazlamaning bir nechta ipini tashlab o‘ngidan chiqariladi. Igna pastga qaratiladi va birinchi qaviqning o‘rtasidan tortib chiqariladi. Ikkinchi qaviq birinchi qaviqning oxiridan yarmicha joy tashlab tikiladi. Igna gazlama teskarisidan o‘ngiga birinchi qaviq tugagan joydan chiqariladi va shu kabi. Ip har doim ignaning bir tomonida bo‘ladi. Agar qaviq o‘ng tomondan mayda olinsa, chok chiroyli va bejirim bo‘ladi. Katta katta qaviq chokni ancha uzun qiladi. Buyum bunday chok bilan tikilsa, ish tez bitadi, lekin uning ko‘rinishi unchalik chiroyli bo‘lmaydi.
Archasimon chok. Bu chokning tekis bo‘lishi uchun qalam yoki ip bilan uchta parallel chiziq belgilab olish kerak. Ip gazlamaning teskari tomonidan o‘ngiga o‘rtadagi chiziqdan chiqariladi. O‘rtadagi chiziq bilan ikki yon tomondagi chiziqlar orasi bir xil bo‘lishi kerak. Igna gazlamaning chap yon chizig‘iga o‘ng tomonidan qadaladi, bunda orqadagi ip ip qancha bo‘lsa, o‘ngdagi ip ham shuncha olinadi. Dastlab igna qadalgan joydan bir nechta ip tashlab, igna yana o‘rta chiziqqa qadaladi, keyingi safar igna o‘ng tomonga qadaladi. Bunda ip to‘g‘ri qavishdagi kabi bo‘lmay, bir-biriga ilinib, burchak shaklida bo‘ladi.
Ayri chok buyumlarni hoshiya qilib bezash va buyum chetlarini qayirish uchun ishlatiladi. Chok ikkita parallel chiziq orasiga joylashtiriladi. Qaviqlar bir-biri bilan ayqashadi. Qaviqni har doim o‘ziga qaratib pastdan yuqoriga tikish mumkin.
Zanjir yoki popop choki. Bu chok ko‘pincha kashtaning chetini yoki kashta ichini to‘ldirish uchun ishlatiladi. Chok tikish ipli ignani teskaridan o‘ngga chiqarishdan boshlanadi. Igna bilan chiqqan ip gazlamaning o‘ng tomoniga halqa qilib tikiladi. Halqa chap qo‘lning bosh barmog‘i bilan ushlab turiladi va igna ip chiqqan teshikka sanchiladi. Igna chiqqan teshik halqa ichida qolishi lozim. Igna ustiga tortiladi. Shunday qilib, ketma-ket zanjirlar hosil bo‘la boradi. Zanjirlar o‘lchami bir xil yoki turlicha bo‘lishi mumkin‚ bu esa tikiladigan kashtaning o‘lchamiga bog‘liqdir. Talabalar tanishi lozim bo‘lgan asosiy chok turlari shulardan iborat. Ko‘rinib turibdiki, bitta chok bir nechta vazifani bajarar ekan. Masalan, halqa choki bezak choki ham, ulash choki ham, mustahkamlash choki ham bo‘lmoqda. Eng oddiy chok – “tepchima chok” – ham ulash, ham bezash choki bo‘lishi mumkin.

1- oddiy tepchima chok

2- baxya chok
3- sirtmoqsimon chok
4- xoch chok
5- poyasimon baxya chok
6- xalqa chok
7- archasimon chok
8- zanjir chok
Sanama chok

Sanama chok bilan tikilgan buyumlar namunalari.