|
bir tomondan
muayyan g‘oya yoki g‘oyalar tizimini amalga oshirish
vositasi sifatida, biron-bir g‘oyani targib etish, kishilarni shu g‘oyaning to‘g‘ri va xdyotiy
ekanligiga ishontirishni o‘z oldiga maqsad qilib kuysa,
ikkinchi tomondan
esa kishilar o‘zlarining
xdyotiy ehtiyoj va manfaatlari, maqsad va intilishlarini aks ettiradigan g‘oya va g‘oyalar tizimini
tanlashga, uni himoya etishga va rivojlantirishga intiladilar. Bunday vaziyat xed> bir mafkura
oldiga odamlarni ana shu mafkurada aks ettirilgan g‘oyalarga ishontirish hamda ishontira olishning
usul va vositalarini kullay bilish vazifasini yuklaydi. Odamlarni muayyan g‘oyaga ishontirish deb g‘oya
sub’ektlarishng ko‘zlagan matssadlariga erishish uchun kishilarning ruщ kayfiyati, missiy kechinmalari, salbi va shuuriga
ta’sir qilgan xrlda odamlarni mazkur mafkurani tashqil etgan g‘oyalarni x^atsщat, chin deb bilish, unga eыpitsod qilish,
suyanish darajasiga etkazishga saratilgan xatti- щrakatlariga aytiladi.
2.
G‘oya asosida odamlarni uyushtirish. Har qanday g‘oya ko‘zlagan maqsad-
muddaosiga erishish uchun odamlarni uyushtirish qobilyatiga ega bo‘lishi zarur. G‘oya asosida
odamlarni uyushtirish deb g‘oya sub’ektlarining o‘zlari ko‘zlagan matssad yulida shaxs, elat, millat, xalq, jamiyatni o‘zaro
birgalashib, jipelashgan holda harakat qilishga saratilgan xatti-щrakatlarning muayyan tizimiga aytiladi. G‘oya asosida
odamlarni uyushtirish ishlarini amalga oshirish birinchidan, barchaning umumiy manfaatlariga to‘g‘ri
6
Миллий гоя: таргибот технологиялари ва атамалар лугати. -Т.: Академия, 2007. -Б.130-131.
7
Каримов ИЛ. Узбекистон XXI аср бусагасида: хавфеизликка тахдид, барк;арорлик шартлари ва тарак;к;иёт кафолатлари // Унингузи.
Хавфсизлик ва бар^арор таравдиёт йулида. Т.6. -Т.: Узбекистон, 1998. -Б. 160.
keladigan votselik atributini topish; ikkinchidan, topilgan atributning haqqoniyligiga odamlarni
ishontirish;uchinchidan, uni amalga oshirish mexanizmlari hamda bajarish muddatidan kishilarni
xabardor qilish; turtinchidan, maslakdoshlarning fikrini $fganib, ularni yangi uyushgan uyushmalarni
tashqil qilishga safarbar etish bilan ifodalanadi. Busiz biron-bir mafkura o‘zining ko‘zlagan
maqsadiga erisha olmaydi.
3.
G‘oyani amalga oshirish uchun odamlarni safarbar etish. Har qanday g‘oyaning egasi,
xarakatlantiruvchi kuchlari bo‘ladi. Bu kuchlar o‘z g‘oyalarini amalga oshirish uchun ko‘pchillikni
safarbar etishga harakat qiladi. G‘oyani amalga oshirish uchun odamlarni safarbar etish deb g‘oya
sub’ektlarining ko‘zlagan matseadlariga erishishlari uchun odamlarni jangovar, tayyor xrlatga keltirish, faollik bilan ishga
solishga qaratilgan xatti- harakatlarning muayyan tizimiga aytiladi.
G‘oyani amalga oshirish uchun odamlarni safarbar etishdan ko‘zlangan maqsadlar
bunyodkorlik ishlaryni amalga oshirishga ona-Vatanni chet el bosqinchilaridan himoya etish,
xalkning manfaatlarini ko‘zlab yangi ishlab chiqarish tizimini yo‘lga qo‘yish, ulkan inshootlarni
qurish, xar xil tabiiy ofatlarning oldini olishga qaratilgan bo‘lishi yoki aksincha, vayronkorlik
bo‘zgunchilik ishlarini yo‘lga qo‘yishga - o‘zga xalklarning mustaqilligiga tajovuz qilish, inson
haq-xuquqlarini mensimaslik xar xil katta va kichik urush, mintaqaviy majoralarni keltirib
chiqarish, davlat to‘ntarishi orqali hokimiyatni egallash, mayda elat, millat va xalklarni er yuzidan
yo‘q qilish va boshqalarga qaratilgan bo‘lishi mumkin.
4.
Kishilarni ma’naviy-ruxiy qo‘llab-quvvatlash. Ma’lumki, jamiyat taraqqiyotining
burilish nuqtalarida asosiy ma’naviy mezon vazifasini o‘tab kelgan g‘oya va mafkuralar
kadrsizlanib, o‘zining kuchini, egallab kelgan mavqeini yuqota boshlaydi. SHunday bir sharoitda
uning o‘rniga yangi g‘oya va mafkuralar kirib keladi. Ularning barchasi o‘zlarining ko‘zlagan
maqsadlaridan kelib chiqqan holda jamiyatni iqtisodiy, siyosiy, ma’naviy tanazzuldan kutqazish
uchun kishilarning ma’naviy-ruhiy dunyosigata’sir utkazishorsali ularni kullab kuvvatlashga harakat
qilishga tushadilar. SHu tarifa, g‘oya va mafkuralar tomonidan kishilarni ma’naviy- ruxdy kullab-
kuvvatlash masalasi yuzaga keladi va u dolzarb muammoga aylanadi. Demak g‘oya va
mafkuralardagi eng muhim xususiyatlardan biri eng ogir damlarda odamlarni ma’naviy- ruhiy
jihatdan kullab-kuvvatlash x^soblanadi. Kishilarni ma’naviy-ruщy kullab-kuvvatlash deb, g‘oya
sub’ektlarining ko‘zlagan matssadlariga erishishlari uchun odamlarni milliy taratssiyotning eng ogir, murakkab davrlarida,
aynitssa, bir ijtimoiy-siyosiy to‘zumdan yangisiga utish jarayonida keng xalq ommasini ma’naviy-ru^iy jщatdan kullab-
kuvvatlashga, ularda porlots kelajakka bo‘lgan ishonch tuygusini uygotishga saratilgan xatti-щrakatlarining muayyan tizimiga
aytiladi.
Bunda shuni unitmaslik kerakki, shaxs, elat, millat, xalq qaysi g‘oya va mafkurada o‘zining
baxtli turmush kechirishini, kelgusi avlodlarining baxti-iqbolini kursa, usha g‘oya va mafkuradan
ma’naviy-ruhiy kuch-kuvvat oladi, unga ishonadi va safarbarlikka shay xrlatda turadi.
5. G‘oyaviy tarbiyalash. Kishilik tarixi sahnasiga kelgan xer qanday g‘oya va mafkura,
birinchi navbatda, o‘zining tarafdorlariukdtish orqali ularning g‘oyaviy savodxonligini
shakllantirishga, rivojlantirishga, shu asosda sadotsatli mafkurachilarning yangi avlodini tarbiyalab
etishtirishga, ikkinchi navbatda, ana shu tarbiyalangan g‘oyaviy savodxon mafkurachilar tomonidan
o‘z saflariga yangi a’zolarni jalb qilishga urinadilar. Buning uchun maktab, ukuv kurslari, ilmiy-
amaliy anjumanlarni tashqil etish, og‘zaki va yozma ravishdagi targibot-tashviqot ishlari olib borish
ishlarini o‘zida mujassamlashtirgan keng qamrovli ta’lim-tarbiya tizimini ishga tushirishga xdrakat
qiladilar. SHu tariqa
g‘oyaviy tarbiya ishlari yulga kuyila boshlaydi. Demak jamiyatdagi mavjud g‘oyalarga
faol munosabat, faol x^ayotiy pozitsiyani tarbiyalash mafkuraning muxdm matssadlaridan biri sanaladi.
G‘oyaviy tarbiyalash deb, g‘oya sub’ektlarining ko‘zlagan matssadlariga erishishlari uchun odamlarni o‘zlari
ilgari surayotgan g‘oyaga ishontirish, uyushtirish,safarbar etish, ma’naviy-rutsiy kullab-kuvvatlash uchun
ta’lim-tarbiya tizimini tashqil etish orщli o‘zlarining saflarini g‘oyaviy jщatdan sadotsatli, etuk mafkurachilar
bilan tuldirishga, tarafdorlarini ko‘paytirishga saratilgan xatti- harakatlarning muayyan tizimiga aytiladi.
G‘oyaviy tarbiya axlokdy, siyosiy, xukukdy va boshqa tarbiya shakllari bilan o‘zviy bogliq
bo‘lib, ular birgalikda g‘oya va mafkuralardan ko‘zlagan matssadlarini amalga oshirishga xizmat
qiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
