O’quv materiallar

1 .34-rasm. Makroergik moddalar

Lipidlar – energiyaning muhim manbai. Lipidlar miqdoriy jihatdan organizmning asosiy energetik zahirasi hisoblanadi.
Hujayralarda yog‘lar yog‘ donachalari tarzida saqlanadi, ular o‘z navbatida metabolik «yoqilg‘i» tarzida ishlatiladi. Lipidlar mitoxondriyalarda suv va uglerod ikki oksidigacha parchalanadi, bu jarayonla katta miqdorda ATF (ATP) ajralib chiqadi.


STRUKTURA BLOKLARI
Qator lipidlar biologik membranalarning hosil bo‘lishida ishtirok etadilar.Tipik membrana lipidlariga fosfolipidlar, glikolipidlar va xolesterin kiradi.SHuni alohida ta’kidlash kerakka, membrana lipidlarni tutmaydi.


IZOLYASIYALOVCHI MATERIAL
Ba’zi lipidlar organizmda maxsusfunksiyalarni bajaradilar.Steroidlar, eykozanoidlar va fosfolipidlarning ba’zi metabolitlari signal vazifalarini bajaradilar. Ular gormon, mediatorlar va ikkilamchi tashuvchilar (messendjerlar) sifatida xizmat qiladilar. Aloxida lipidlar membranada oqsil va boshqa moddalarni ushlab turish uchun “langar” vazifasini bajaradilar.
Ba’zi lipidlar kofaktor sifatida fermentativ reaksiyalard ishtirok etadi, masalan qon ivish jarayonida va elektronlarni transmembrana orqali tashilishida. YOrug‘likka sezuvchan retinal karotinoidi ko‘rish jarayonida muhim vazifani o‘ynaydi.
Ba’zi lipidlar organizmda sintezlanmagani uchun ular almashmaydigan yog‘ kislotalari va yog‘da eriydigan vitaminlar ko‘rinishida oziq ovqat maxsulotlari bilan birga kelib tushishi kerak
O‘simlik tabiatli lipidlarni ajratib olish usullari
Boshlang‘ich materialdan individual lipidlarni ajratib olish jarayoni, odatda o‘z ichiga bir necha bosqichlarni oladi:
- quruq xom ashyoni maydalash orqali to‘qimani parchalash;

• 
  neytral lipidlarni ekstraksiyalash;
  
• 
  keyingi fraksiyalash orqali fosfo- va glikolipidlar summasini ekstraksiyalash.
  

Lipidlarni to‘liq ajratib olishni materialni maksimal darajada maydalash ta’minlab beradi. Vodorod bog‘larini uzuvchi va lipidlarni oqsillar bilan elektrostatik ta’sirni kamaytiruvchi metanol va etanol kabi qutubli eritmalar, lipidlarni nisbatan samarali ravishda ekstraksiyalaydi²⁹.