O’quv darslik

 
QALKONSIMON 
BEZ 
GORMONLARI 
PREPARATLARI 
VA 
ANTITIREOID VOSITALAR. KALSITONIN
. 
Qalqonsimon bez gormonlari preperatlari 
Qalqonsimon bez L-tiroksin (L-tetrayodtironin) va L-triyodtironin (4-
jadval va kimyoviy tuzilishlariga qarang) ishlab chiqariladi. Ularni sintezida 
taom tarkibidagi yod ishtirok etadi. Qonda aylanib yurgan yodidlarni 
qalkonsimon bez yutadi va yodgacha oksidlaydi, u esa o‘z navbatida tirozin 
aminokislotasi bilan bog‘lanadi. Bunda qalqonsimon bez gormonlarining 
o‘tmishdoshi bo‘lgan monoyod tirozin va diyod tirozin xosil bo‘ladi. Ulardan 
sintezlangan tiroksin va triyodtironin qalkonsimon bez follikulalarida 
tireoglobulin tarkibida depolanadilar. Bezdan gormonlar tireoglobulindan ularni 
ajratib oluvchi fermentlar vositasida qonga o‘tadi. Yodidlarni bezga yutilishi, 
gormonlar sintezi va ularni qonga o‘tishi gipofizning oldingi bo‘lagidan 
ajraluvchi tireotrop gormon vositasida boshqariladi. Qondagi L-tiroksinning 
deyarli xammasi, L-triyodtironini esa kamroq miqdori globulin bilan 
bog‘langan bo‘ladi. Tiroksinni progormon deb hisoblash mumkin, chunki u 
hujayralarda triyodtironinga aylanadi. U esa hujayra yadrolaridagi o‘ziga hos 
retseptorlar bilan o‘zaro ta'sirlanadi. Retseptorlar tiroksinga nisbatan 
triyodtironinga ancha yuqori affinitetga egadirlar. 
Qalqonsimon bez gormonlariga xos ta'sir bu modda almashinuvini 
rag‘batlantirishdir. Asosiy moda almashinuvi ortadi, shunga mos ravishda 
ko‘pchilik to‘qimalarda kislorodni istemol qilish kuchayadi, tana xarorati 
ko‘tariladi. Osillar, uglevodlar, yog‘larni parchalanish tezligi ortadi, qonda 
xolesterin miqdori kamayadi. Tana vazni kamayishi mumkin. Qalqonsimon bez 

---

- 568 -
gormonlari adrenalin ta'sirini kuchaytiradilar. Ana shunday ta'sirlardan biri bu 
taxikardiyani namoyon bo‘lishidir.