O’quv darslik

 
Gipofiz orqa bo‘lagi gormonlarining kimyoviy tuzilishi. 
Pro – Ley – Gli(NH
2
) Pro – Arg – Gli(NH
2
) 
 
| | 
Sis – Asp(NH
2
) Sis – Asp(NH
2
) 
/ \ / \ 
S Glyu(NH
2
) S Glyu(NH
2
) 
| | | | 
S Iley S Iley 
\ / \ / 
Sis – Tir Sis – Tir 
 
Oksitotsin Vazopressin 
Silliq mushaklarga jumladan, tomirlarga ta'siri V
1a-
retseptorlari orqali
amalga oshadi. Bu vazopressinning juda kata dozalarida (antidiuretik ta'sirni 
yuzaga chiqaruvchi dozalardan yuz marta kattaroq) gina namoyon bo‘ladi. Qon 
bosimini ko‘tarilishi arteriola va kapillyarlar mushaklaridagi retseptorlarga 
bevosita ta'siri bilan bog‘liq. 
Katta 
dozalarda 
vazopressin 
ichakning 
silliq 
mushaklariga 
rag‘batlantiruvchi ta'sir etadi va miometriyning qisqarish faolligini oshiradi. 
Xomilasiz va xomiladorlikning erta muddatlarida bachadon oksitotsinga 

---

- 564 -
nisbatan vazopressinga ko‘proq sezgirdir. Xomiladorlik muddatini ortishi bilan 
buning aksi kuzatiladi, ya'ni oksitotsin samaradorligi ortadi, vazopressinniki 
pasayadi. Shu narsa ko‘rsatilganki, MNSda vazopressin neyromediator va
neyromodulyator vazifasini o‘taydi. Gipofizning oldingi bo‘lagidan 
kortikotropin ajralishiga (V
1b 
– retseptorlarini rag‘batlantirish xisobiga) 
imkoniyat yaratadi. Bundan tashqari vazopressin trombotsitlar agregatsiyasini 
(V
1
–retseptorlarga ta'siri) kuchaytiradi va qon ivishida qatnashuvchi XIII omil 
miqdorini oshiradi.
Dori preparati bo‘lmish v a z o p r e s s i n qisqa ta'sir etadi (30 min- 2 
soat), chunki organizmda aminopeptidazalar ta'sirida parchalanadi. O‘zgarish 
maxsulotlari buyrak orqali ajraladi. Vazopressinning antidiuretik faolligi 
kuchliroq va tomirlarni toraytirish (vazokonstriksiya) xossasi juda sust bo‘lgan 
xosilalari yaratilgan (desmopressin). Asosan vazopressor ta'sir ko‘rsatuvchi 
preparat xam olingan (felipressin va boshqalar).
Qo‘llashga asosiy ko‘rsatma – qandsiz diabet. Bu maqsadda v a z o p r e s 
s i n (teri ostiga, mushak ichiga kiritiladi, TB- ta'sir birligida dozalanadi) p i t u i 
t r i n va a d i u r e k r i n (quruq pituitrin burun ichiga kiritiladi), shu bilan 
birga d ye s m o p r e s s i n kabi yangi preparatlar qullaniladi.