O’quv darslik

Ta’sir mexanizmi:
preparat nefron ichida osmotik bosimni oshiradi, 
natijada natriy va suvning qayta so‘rilishi susayadi. Mannitni asosan tomirga 
kiritiladi. Peshob haydovchi va suvsizlantirish vositasi sifatida o‘pka, miya 
shishlarida ba’zan ko‘zning ichki bosimini pasaytirish uchun qo‘llaniladi. 
MOCHEVINA 
– mannitga o‘xshab ta’sir etadi. Lekin preparatning 50% 
qayta so‘rilib, qonda qoldiq azot miqdorini oshiradi. GEBdan yaxshi o‘tadi. 
TRIAMTEREN 
– pteridin unumi. Distal va yig‘uvchi naychalar 
epiteliysini natriy ionlari uchun o‘tkazuvchanligini kamaytiradi va natriy
so‘rilmaydi, peshob tarkibida suv bilan ko‘plab chiqariladi. Kaliy ionlarini 
chiqarilishini oshirmaydi, chunki kaliy ionlarining distal qismida sekretsiyasi 
pasayadi. Tiazid unumi bo‘lgan diuretiklar ta’sirida rivojlangan 
gipokaliemiyani kamaytiradi. Ular ta’sirini kuchaytiradi, shuning uchun ularni 
qo‘shib ishlatish yaxshi natija beradi. Triamterenning peshob haydash kuchi 
o‘rtacha. Triamteren spironolaktonga o‘xshab kaliy ionlarini jamg‘aruvchi 
(to‘plovchi) diuretiklar guruhiga kiradi. Peshob kislotasini ajralishini ajralishini 
biroz oshiradi. Preparat MITdan tez so‘riladi va ta’siri 15-20 daqiqadan so‘ng 

---

- 524 -
boshlanib, 8-12 soat davom etadi. Alkaloz, atsidozga va peshob kislotasini 
organizmda to‘planishiga olib kelmaydi. 
Qo‘llanilishi
:
yurak tomir etishmovchiligida, jigar sirrozida va nefrotik 
sindromda yuzaga keladigan shishlarda.
Noxush ta’siri
: dispepsiya, bosh og‘rig‘i, qon bosimini pasayishi. Ba’zan 
giperkaliemiya, 
azotemiya. 
Kamdan-kam 
hollarda 
giperglikemiya, 
giperurikimiya. 
AMILORID 
– triamterenga o‘xshash, lekin uzoqroq ta’sir etadi (24 
soatgacha). Tiazid unumlari bo‘lgan diuretiklardan ta’sir kuchi past. Ular bilan 
birga ishlatiladi. 
AMMONIY XLORID 
– kislota xosil qiluvchi diuretiklarning tipik vakili. 
Ammoniy xlorid qonda NH
3
, H
+
va Cl
-
ga parchalanadi. Xlor va vodorod ionlari 
bikarbonatlar bilan birikib H
2
O, CO
2
, NaCl hosil qiladi. Qonning ishqoriy 
zahirasi kamayadi va atsidoz rivojlanadi. Xlor ionlarining ortiqchasi natriy 
ionlari bilan birikadi va ularga mos ravishda suv peshob tarkibida ajraladi. 
Bunda oz miqdorda bo‘lsa ham, kaliy ionlarining ajralishi ortadi. Natijada 
peshob hajmi ortadi. Lekin ammoniy xloridning diuretik ta’sir kuchi sustroq va 
shuning uchun mustaqil dori sifatida ahamiyatga ega emas. Uni alkaloz 
chaqiruvchi diuretiklar bilan birgalikda qo‘llaniladi (