- 200 -
Ushbu guruh vositalari teri va shiliq qavatlardagi sezuvchi nerv oxirlariga
qo‘zg‘atuvchi samara ko‘rsatadilar.
H a n t a l q o g ‘ o z i
(hantal) – yupqa qilib yog‘sizlantirilgan hantal bilan
qoplangan bo‘lib, uning ta’sirlantiruvchi samarasi hantal efirmoyi bilan bog‘liq.
Tarkibida
sinigrin glikozidi
va
mirozin fermenti
saqlaydi. Hantal qog‘ozini 40
darajagacha bo‘lgan
iliq suvda namlaganda, mirozin fermenti faollashadi va
sinigringlikozidini parchalaydi. Natijada undan hantalefirmoyi ajralib chiqadi va
u sezuvchi nerv oxirlariga kuchli ta’sirlantiruvchi xossa namoyon qiladi. Hantal
qog‘ozi asosan nafas a’zolari kasalliklarida, stenokardiyada, nevralgiyada,
mialgiyada va boshqalarda qo‘llaniladi.
T o z a l a n g a n
t e r p e n t i n
m o y i
– oddiy qarag‘ayning
smolalielimini haydash usuli bilan olinadi. Asosiy ta’sir qiluvchi moddasi –
α-
pinen
bo‘lib, juda kuchli lipofillikka ega bo‘lganligi
tufayli epidermis orqali
yaxshi o‘tadi va sezuvchi nervlar oxirlarini ta’sirlantiradi. Tarkibida tozalangan
terpentin moyi saqlovchi preparatlar asosan nevralgiyalarda, mialgiyalarda va
bo‘g‘im og‘riqlarida teriga surtish uchun ishlatiladi.
Qayd etilgan vositalarni asosan ikkita maqsad uchun qo‘llaniladi.
Birinchidan, shikastlangan a’zo yoki to‘qimalardagi og‘riq sezgisini pasaytirish
maqsadida, bunda chalg‘ituvchi terapiya kelib chiqadi. Ikkinchidan, patologik
jarayonga aralashgan ichki a’zolarning (to‘qimalarning) trofikasini yaxshilaydi.
Ishlatilgan joylarida terining qizarishi va biroz shishishi paydo bo‘ladi, ammo
ular davolash xususiyatiga ega emas.
M e n t o l
– qalampir yalpiz efir moyining asosiy tarkibiy qismi bo‘lib,
terpentin qatori spirit hisoblanadi. Asosan sovuqni sezish
retseptorlarini tanlab
qo‘zg‘atishi hisobiga sovuq sezgisini chaqiradi. Ta’sirlantiruvchi xossasi
kuchsiz anesteziya bilan almashinishi mumkin. Mentol reflector ravishda
sirtdagi va chuqur a’zo hamda to‘qimalardagi tomirlar tarangligini o‘zgartiradi.
Uni asosan yuqori nafas yo‘llari kasalliklarida (tomiziladi, surtiladi, intratraxeal
kiritiladi, ingalyasiya qilinadi) keng qo‘llaniladi. Validolning asosiy tarkibiy
- 201 -
qismi bo‘lib hisoblanadi. Nevralgiya, mialgiya va artralgiyalarda
teriga surtish
uchun ham qo‘llaniladi. Migren (shaqiqa) damentolning qalamchalari chakkaga
surkaladi.
A m m i a k e r i t m a s i
yoki
n a s h a t i r s p i r t i
ham kuchli ta’-
sirlantiruvchi xossaga ega. Uning bug‘lari hidlanganda yuqori nafas yo‘llari
sezuvchi nerv tolalari oxirlarini qo‘zg‘atadi va shu orqali nafas markazini
reflector ravishda kuchaytiradi. Ammiak eritmasi asosan bemorning hushidan
ketishlarida, mastlik holatida uning es-hushini qayta tiklash uchun qo‘llaniladi.
Mastlik holatida odatda 100 ml suvga uning 5-10 tomchisini tomizib,
ichishga
tavsiya qilinadi. Bundan tashqari, u dezinfeksiyalovchi xossaga ham ega
bo‘lganligi tufayli operatsiyalardan oldin jarroh qo‘llarini tozalash uchun ham
ishlatiladi.
Nomi
Kattalar uchun o‘rtacha terapevtik doza va
kiritish yo‘li
Chiqarish shakli
Dikain
–
Dicainum
Konyuktivaga 2–3 tomchi 0,25–2% li
eritma; otorinolaringologiyada 2-3 ml 0,5-
1% li eritma
Kukun;
kuz plyonkasi
dikain bilan
Anestezin
–
Apaesthesinit
Ichishga 0,3 g; rektal 0,05– 0, 1 g; shilliq
qavatlarga 5–20% yogli eritma; teriga 5–
10% surtma va sochma
Kukun; tabletka 0,3 g;
5% li surtma
Novokain
–
Novosaipit
Infiltratsion anesteziya uchun 0,25–0,5% li
eritma; utkazuvchi anestiziyada 1–2% li
eritma; peridural anesteziya uchun 2% li
eritma; orka miya anesteziyasida 5% li
eritma; terminal anesteziyada 10–20% li
eritma; ichishga 30–40 ml 0,25–0,5% li
eritma; t/i 5–15 ml 0,25–0,5% li eritma
(sekinlik bilan!)
Kukun; ampula 1; 2; 5;
10 va 20 ml 0,25% va
0,5% li eritma va 1; 2; 5
va 10 ml 1% va 2% li
eritma; flakon,
tarkibi
200 va 400 ml steril
0,25% va 0,5% li eritma;
5% va 10% surtma;
rektal shamcha 0,1 g
- 202 -
Trimekain
–
Trimecainum
Infiltratsion anesteziyada 0,125-0,25-0,5% li
eritma; utkazuchi anesteziyada 1–2% li
eritma; peridural anesteziyada 1–, 1,5– 2% li
eritma; orka miya anesteziyada 5% li eritma;
yuza anesteziyada 2–5% li eritma
Kukun; ampula 10 ml
0,25% li eritma, 2, 5 va
10 ml 0,5% va 1% li
eritma, 1; 2; 5 va 10 ml
2% li eritma, 1 i 2 ml 5%
li eritma
Lidokain
gidroxlorid –
Lidocaini
hydrochloridu
m
Infiltratsion anesteziyada 0,25–0,5% li
eritma; utkazuvchi anesteziyada 0,5–2% li
eritma; terminal anesteziyada 1–5% li
eritma
Ampula 10 va 20 ml 1%,
2 va 10 ml 2%, 2 ml
10% li eritma; flakon 5
ml 2% va 4% li eritma
Tanin
–
Tapnipit
Og‘iz, burun, tomoqni chayish uchun 1–2% li
eritmaы (suvli, glitserinli); jaroxatlangan joylarga
surtish uchun 3–10% li eritma
va surtma
Kukun; flakon 25 ml 4%
spirtli eritma
Eman
po‘stlog‘i
qaynatmasi–
D
esoctut
corticesQuerc
us
Chayish uchun qaynatma 1:10, tashki
(kuygan joylarni davolashda) qaynatma 1:5
Qaynatmaы 1:10 va 1:5
Qo‘rg‘oshin
atsetat–
Plumbiacetas
Tashki 0,25—0,5% li eritma
Kukun
Vismut nitrat
asosiy
–
Bismutisubnitr
as
Ichishga 0,25-0,5 g; tashki 5-10% malxam
va kukun sirtga
Kukun; tabletka 0,25 va
0,5 g; 10% malxam
achchiqtosh–
Alimen
Tashki 0,5-1% li eritma
Kukun
Kraxmal
shilligi-
Mucilago
Amyli
Ichishga va rektal (15-30 ml)
Kukun
Adsorbsiyalovchi vositalar
Aktivlangan
kumir
–
Carbo
activates
Ichishga 1—2 meteorizmda; 20—30 g
zaxarlanganda
Kukun; tabletka 0,25 va
0,5 g
Do'stlaringiz bilan baham: 
