O’quv darslik

+ 
+
Trixinellez 
(
Trichinella 
spiralis
- 
mushaklar, ichak) 
+
Trematozlar 
SHistosomoz (bilgarsioz); 
Schistosoma 
mansoni, S.haematobium, S.japonicum
- 
qon tomirlar) 
+
+
Fassiolez (
Fasciola hepatica
-jigar, o‘t 
pufagi) 
+
+
Opistorxoz (
Opisthorchis felineus
-jigar, 
me’da osti bezi) 
+
+
+
Klonorxoz (
Clonorchissinensis
- jigar, 
me’da osti bezi) 
+
+
+
+
Paragonimoz 
(
Paragonimus 
westermani
–o‘pka, bosh miya, limfa-tik 
tugunlar va boshqalar) 
+
+
+
+
Sestodozlar 
Sistitserkoz (
Cysticercus cellulosae-
Tenia solium
ning sistitserkoiz bosqichi-
mushaklar, miya, ko‘z to‘qimasi) 
±
+
+
Exinokokkoz 
(
Echinococcus 
granulosis, 
E.multilocularis
- 
jigar, 
o‘pka, miyavaboshqato‘qima) 
+
+
Mushaklar va ichakni jarohatlovchi trixinellez qo‘zg‘atuvchisiga qarshi 
benzimidozol hosilalari (mebendozol) yuqori samara bermaydi. 
Ichakdan tashqari trematodozni ko‘pgina gijjalar rivojlantiradi. Eng ko‘p 
uchraydigani shistosomozlar (b i l g a r s i o z l a r) hisoblanadi. Unda qon 

---

- 965 -
tomirlari jarohatlanadi va turli a’zolar va to‘qimalar funksiyasi va strukturasi 
(tuzilishi) buziladi: jigar, qorataloq, ichak, peshob va jinsiy a’zolar trakt hamda 
boshqalar. 
Sistosomozlarni davolashning asosiy vositasi bo‘lib prazikvantel 
(biltritsid) hisoblanadi. U bir qator boshqa ichakdan tashqari dermatozlarda ham 
samarador. SHistosomozlarda surma preparati a n t i m a o n i l n a t r i y t a r t 
r a t (surma sharob javxarining natriy tuzi) ni ham qo‘llashadi. Uni tomirga sekin 
kiritiladi. Preparat zaharli va tez-tez nohush ta’sirlar rivojlantiradi. YUrak tomir 
sistemasi tomonidan quzatiladigan o‘zgarishlar, turg‘un qayt qilishi, artritlar, 
anafilaktik reaksiyalar eng jiddiy hisoblanadi. Antimaonil natriy tartratni jigar 
xastaliklari, yurak etishmovchiligi, xomiladorlarda qo‘llash man etilgan. 
Preparat bilan zaharlanganda antidot sifatida unitiol qo‘llanadi. Bundan tashqari 
shistosomozlarni davolashda enteral kiritiladigan niridazol ham qo‘llaniladi. 
Jigar trimatodozida xloksil ham samarador. Har-xil turdagi ikki 
so‘rg‘ichlilar (mushak so‘rg‘ichi) qo‘zg‘atgan fasiolez, opistorxoz va 
klonorxozda uni ovqatdan keyin ichish tavsiya etiladi. Xloksil bilan davolashni 
boshlashdan 1-2 kun avval va davolash davrida (2 kun) yog‘li taomlarni istemol 
qilish cheklanadi, alkogol ichimliklar taqiqlanadi. Xloksil odatda yaxshi 
o‘zlashtiriladi. Bosh aylanish, engil mast bo‘lganga o‘xshash holatni sezish, 
uyquchanlik, jigar atrofida og‘riq (uni spazmolitik va safro haydovchilar 
yordamida bartaraf etiladi) kuzatilishi mumkin. Allergik reaksiyalar chamasi 
gelmintlarni parchalanish maxsulotlari ta’siri bilan bog‘liq bo‘lsa kerak. Jigar 
xastaliklarida, yurak faoliyatining dekompensatsiyasida, xomilador-likda 
xloksilni qo‘llash man etiladi. Fassiolezni davolashda eng yuqori 
samaradorlikka b i t i o n o l va e m i t i n g i d r o x l o r i d (teri ostiga 
kiritiladi) egadirlar.
Paragonimozda tanlangan preparat bo‘lib, b i t i o n o l (ichiladi)
hisoblanadi. Nohush ta’sirot sifatida ba’zan diareya kuzatiladi. Ichakdan 
tashqarida joylashgan sistodozlarni davolashda yangi samarador dori 

---

- 966 -
preparatlari yaratilishi tufayli vaziyat o‘zgardi. Jumladan exinokokkozlarda 
yuqorida qaydetilgan imidazol hosilalari bo‘lgan albendozol va mebendozol 
ijobiy natijalar berdi.