O’quv darslik

ANTIBIOTIKLAR 
Antibiotiklar
1
– biologik kelib chiqishga ega bo‘lgan kimyoviy birikmalar 
bo‘lib, mikroorganizmlarga tanlab jarohatlovchi yoki xalokatli ta'sir 
ko‘rsatadilar.
Tibbiyot amaliyotida qo‘llaniladigan antibiotiklar aktinomitsetlar ( 
nursimon zamburug‘lar), mog‘or zamburug‘lar, hamda ba'zi bakteriyalardan 
olinadi. Bu guruh preparatlariga antibiotiklarni sintetik analoglari va ba'zi 
antibiotiklarning hosilalari mansub. 
Antibakterial, zamburug‘larga qarshi va o‘smalarga qarshi ta'sirga ega bo‘lgan 
antibiotiklar mavjud. Ushbu bo‘limda asosan bakteriyalarga ta'sir ko‘rsatuvchi 
antibiotiklar ko‘rib chiqiladi. 
Ular quyidagi guruhlardan iborat: 
1.
 
Tuzilishida β-laktom xalqasiga ega bo‘lgan antibiotiklar
Pensillinlar Sefalosporinlar Karbapenemlar Monobaktamlar 
_______________________ 
1 
Grekchadan anti - qarshi, bios – xayot. 

---

- 812 -
2.
Makrolidlar- tuzilishida makrotsiklik lakton xalqasiga ega bo‘lgan 
anibiotiklar 
(eritromitsin va boshqalar) va azalidlar (azitromitsin) 
3.
Tetratsiklinlar- tuzilishida bir-biri bilan birikgan 6 a'zoli 4ta siklga ega 
bo‘lgan antibiotiklar
(tetratsiklin va boshqalar) 
4.
Dioksiaminofenilpropan xosilalarilari
(levomitsetin) 
5.
Aminoglikozidlar-molekulasida 
aminoqand 
tutgan 
antibiotiklar
(streptomitsin, gentamitsin va boshqalar) 
6.
Siklik polipeptidlar guruh idagi antibiotiklar
(polimiksinlar) 
7.
Linkozamidlar
( klindamitsin) 
8.
Glikopeptidlar
(vankomitsin va boshqalar) 
9.
 
Fuzidiv kislotasi 
10.
Maxalliy qo‘llaniladigan antibiotiklar
(fyuzafyunjin va boshqalar) 
Mikroblarga qarshi ta'sir spektri bo‘yicha antibiotiklar jiddiy ravishda 
farqlanadilar. 
Ba'zilari 
asosan 
grammusbat 
bakteriyalarga 
(biosintetik 
penitsillinlar, makrolidlar), boshqalari – asosan grammanfiy bakteriyalarga ( 
masalan, polimiksinlar, aztreonam) ta'sir ko‘rsatadilar. Bir qancha antibiotiklar 
grammusbat 
va 
grammanfiy 
bateriyalar 
va 
qator 
infeksiyalarni 
qo‘zg‘otuvchilarni o‘z ichiga olgan keng ta'sir spektrga egadirlar (tetratsiklinlar, 
sefallosporinlar, levomitsetin, aminoglikozidlar va boshqalar). ( 1-jadval, 1-
rasm). Antibiotiklar mikroorganizmlarga ta'sir ko‘rsatib, yo ularni ko‘pa-yishini 
(bakteriostatik) to‘xtatadi, yo ularni xalok etadi (bakteriotsid).