O’quv darslik

QONNING IVISHINING PASAYTIRUVCHI VOSITALAR

(Antikoagulyantlar). 
Ta’sir tabiatiga asoslanib antikoagulyantlar ikkiga bo‘linadi: 
1.
Bevosita ta’sirli antikoagulyantlar (
geparin
). 
2.
Bilvosita ta’sirli antikoagulyantlar (qon ivishi faktorlarini sintezini 
susaytiruvchilar)-
neodikumarin, fenilin, sinkumar. 
GEPARIN 
– semiz xujayralarda hosil bo‘ladigan tabiiy qon ivishiga 
qarshi vosita. Jigar va o‘pkada ko‘p bo‘ladi. Tibbiyot amaliyoti uchun so‘yilgan 
qora mollarning o‘pkasidan ajratib olinadi. Geparin mukopolisaxarid bo‘lib, 
molekulyar og‘irligi 15000-20000, tarkibida sulfat kislota qoldig‘i 
bo‘lganligidan kuchli kislotalik xossasiga ega. Eritmalari manfiy zaryadga ega 
bo‘lganligi, qon ivishida ishtirok etuvchi oqsillar bilan birikishga imkon beradi. 
Geparin qon zardobidagi antitrombin III (kofaktor) bilan bog‘lanadi va trombin 

---

- 542 -
faolligini susaytiradi, natijada fibrinogen fibringa aylanmaydi. Bundan tashqari 
geparin protrombinni trombinga aylanishga qarshilik qiladi. Preparatning 
antikoagulyantlik ta’siri in vivo va in vitro sharoitida ham namoyon bo‘ladi. 
Katta dozalarda geparin trombotsitlar agregatsiyasini tormozlaydi. Geparinni 
faqat tomirga kiritiladi, geparin jigarning geparinnaza fermenti ta’sirida
parchalanadi. Geparin lipoproteinlipaza fermentini ajralishiga sabab bo‘ladi va
triglitseridlarning erkin yog‘ kislotalarigacha parchalaydi. Natijada qonda 
lipidlar miqdori kamayadi. Geparinning miqdori qonda oshib ketsa (dozasi 
oshirib berilganda), uning antogonisti musbat zaryadli protamin sulfat 
qo‘llaniladi. (u baliq spermasidan ajratib olingan), natijada geparin faolligi 
susayadi va erimaydigan kompleks hosil bo‘ladi. Protamin sulfat tomirga 
kiritiladi, 1mg protamin sulfat 100 ED geparinni faolsizlantiradi.