O’qituvchi: Yusupov F. S

Oddiy, bir tomonli strelkali o‘tkazgichning umumiy ko‘rinishi:
1 – o‘tkazuvchi mexanizm; 2 – rama relslari; 3 – yo‘naltirgich ayrilar (ostryak);
4 – kontrrelslar; 5 – usoviklar; 6 – krestovina o‘zagi; 7 – o‘tkazgich bruslari (shpallar to‘plami) komplekti
 
Ayrilar bir holatdan boshqasiga maxsus strelka uzatmasining (privod) tortgichi orqali o‘tkaziladi. Ayrilari uzun bo‘lgan yotiq strelkali o‘tkazgichlarda ayrilar ikki tortgich orqali o‘tkaziladi. Uzatma ayrilarni u yoki bu holatda qulflaydigan va ularning rama relslariga zich taqalishini nazorat qiladigan uskunalar bilan jihozlanadi. Ayrining o‘tkir uchli tomoni uning tig‘i, oxirgi to‘mtoq tomoni – o‘zagi deb ataladi. O‘zak mahkamlagichlari ayrining gorizontal tekislik bo‘ylab surilib yondosh rama relsiga taqalishiga imkon beradi.
Ayrilar harakatlanuvchi tarkib g‘ildiraklarini tarmoqlanayotgan izlarning biri bo‘ylab o‘tishini ta’minlaydi. Ayrilarni o‘tkazish yo‘li bilan harakat tarkibi g‘ildiraklari u yoki bu yo‘lga yo‘naltiriladi. Lokomotiv va vagon g‘ildiraklari bilan siqilgan ayrilar egilib ketmasligi uchun ularning ajralib borayotgan oraliqlarida rama relsiga suyang‘ich tirgakli ustqo‘yma (nakladka)lar mahkamlanadi
Ayrilarning o‘tkir tig‘li uchini g‘ildiraklar urilishi va uqalanib emirilishdan saqlash uchun rama relsi ham ayrilar tomonidan maxsus shaklda charxlanadi.
Rama relsiga suyang‘ich tirgakli ustqo‘ymalarning mahkamlanishi:
1 – tayanch ustqo‘yma; 2 – bolt, gayka va prujinali shayba; 3 – yassi (yapaloq) shayba
 
Strelkali o‘tkazgichning krestovinasi relsli izlarning kesishuv joylaridan harakatlanuvchi tarkibni xavfsiz o‘tkazib yuborishni ta’minlaydi. Krestovina (2.3-rasm) o‘zak (serdechnik) va ikki usoviklardan iborat bo‘lib, g‘ildirak gardishi o‘rkachining (greben) rels kallaklarini kesib o‘tishini, kontrrelslar esa g‘ildirak juftlarining krestovina orqali o‘tishida g‘ildirak o‘rkachining tegishli novlar orqali o‘tishini ta’minlaydi. Krestovina o‘zagi ishchi qirralari davomining o‘zaro kesishgan nuqtasi uning matematik markazi deyiladi. Usoviklar orasidagi eng tor joy krestovina bo‘g‘zi deyiladi. Krestovina o‘zagi ishchi qirralarining kesishuv chiziqlari orasidagi burchak krestovina burchagi deb ataladi.