„O‘qituvchi nashriyot-matbaa ijodiy uyi toshkent-2020

7-mavzu. NUTQ TURLARI

http://eduportal.uz

---

30

Tabib  boshini  ko‘tarib  ulgurmasdan,  jinnixona  panjarasidan  qarab 

turgan  bir  xasta  javob  beribdi:

–  Tavbaning  tomiri  bilan  istig‘forning  yaprog‘ini  aralashtir.  Qalb 

hovonchasida  tavhid

*

  to‘qmog‘i  bilan  tuyib  maydala.  Insof  elagidan 

o‘tkaz,  ko‘z  yosh  bilan  yo‘g‘ir,  ishq  tandirida  pishir  va  bomdod  bilan 

shom  orasida  ko‘proq  tanovul  qil.  Ko‘rasan,  xastaligingdan  asar  ham 

qolmaydi!

Bistomiy    hazratlarining  ko‘zlari  jiqqa  yoshga  to‘lib  debdilar:

–  Yo  Rabbim!  Bu  dunyo  xastaxonasida  ne-ne  tabiblaring  bor!   

(„Hikmatli latifalar va nishonga urilgan so‘zlar“ kitobidan)

7.2-mashq.

 Og‘zaki nutqqa xos matnni o‘qing va tinglang.

 

–  Buvi,  siz  rostdanam  ko‘p  narsalarni  bilasizmi?

–  Sersavolimdan  o‘rgilay,  ikkam  saksonga  qarab  ketyapman,  bolam. 

Tosh  qattiqmi,  bosh  qattiq?  Taqdirni  shapalog‘ini  ko‘p  yegan  ko‘p  narsani 

bilarkan.  Bu  bosh  o‘lgur  har  narsani  ko‘raverib,  pishib  ketgan,  qoqindiq. 

Nimani  so‘ramoqchiyding?

–  Boya  televizorda  sigirni  yetti  xazinani  biri  ekanini  aytishdi.  Shunaqa 

xazina  o‘zi  nechta,  buvi?

–  Hay,  qaqajonim-a,  men  aytay,  sen  qulog‘ingga  quyvol,  ho‘pmi? 

Birinchisi:  sigir  –  ro‘zg‘orning  baqqoli,  ham  qassobi;  ikkinchisi:  asalari  – 

oilaning  tabibi;  uchinchisi:  ipak  qurti  –  qizlarning  sepi;  hah,  nechanchisiga 

keldim,  bolam?

–  To‘rtinchisi,  buvi,  to‘rtinchisiga  keldingiz.

–  Barmog‘ing  bilan  sanab  tur-da,  bolam,  sanoqda  adashib  ketmay. 

Ha…  Shunaqib,  to‘rtinchisi:  obijuvoz  –  qozonning  yog‘i;  beshinchisi: 

tegirmon  –  qorinning  belbog‘i;  oltinchisi:  o‘rmon  –  imorat  suyagi,  qozon 

olovi;  yettinchisi:  tovuq  –  ham  obiyovg‘on,  ham  dori-darmon,  bolam.

–  Voy-bo‘,  tushunmaydiganlarim  ko‘p  ekan-u,  buvi.

–  Yanagi  safar  aytib  beraman  qolganini,  o‘rgilay,  charchadim. 

Shomgacha  picha  mizg‘ivolay.  Hali  ayang  kelganda  uyg‘otarsan.

– Xo‘p, buvi, bemalol uxlavoling.

* 

tavhid – Alloh bilan uyg‘unlashish (tasavvuf)

http://eduportal.uz

---

31

 7.3-mashq.

 

Yuqoridagi  yozma  va  og‘zaki  nutqlarni  qiyoslang.

Qiyoslash tartibi:

1)  qo‘llangan  so‘zlar;

2)  qo‘llangan  qo‘shimchalar;

3)  gap  qurilishi.

Nazariy matn

Og‘zaki  va  yozma  nutq  tarkibida  qo‘llaniladigan  so‘zlari,  qo‘shimchalari 

va  gap  qurilishi  bilan  bir-biridan  farqlanadi.  Yozma  nutqdagiday  gapirish 

yoki  og‘zaki  nutqdagiday  yozish  to‘g‘ri  emas.  Shuning  uchun  til 

o‘rganishda,  ayniqsa,  xorijiy  tillarni  o‘zlashtirishda  bunga  alohida  e’tibor 

qaratiladi.