O‘qitish materiallari to‘plami tarkibi

Mca shinasi (Micro Channel Architecture) – 32 razryadli shina bo‗lib, 1987-yil PS/2 
mashinalari uchun IBM firmasi tomonidan yaratilgan. O‗tkazish xususiyati 76 Mbayt/s, ish 
chastotasi 10–20 MHz. O‗zining boshqa tavsiflari bilan EISA shinasiga yaqin, ammo ISA bilan 
ham, EISA bilan ham mos tushmaydi. PS/2 kompyuterlarida ishlab chiqarilgan amaliy 
dasturlarning yo‗qligi, uning keng tarqalishiga to‗sqinlik qilgani sababli, MSA shinasi ham uncha 

---

keng ishlatilmaydi. MSA shinasiga bo‗lgan talabning yo‗qligining ikkinchi sababi ISA adapter 
platalarining MSA bilan mos tushmasligidir.
 
Lokal shina. ShK texnikasining rivojlanishi yuqori tezlikdagi operatsiyalarning hissasini 
oshishiga olib kelmoqda. Ma‘lumki, protsessorning tezligi xotiradan tanlash (yoki yozish) 
tezligidan, disklardan o‗qish tezligi vidiotizimlarda akslantirish tezligidan oshib bormoqda.
 
VLB (VESA Local Bus, VESA – Video Equipment Standart Association – videoelektronika 
sohasidagi standartlar bo‗yicha uyushma) lokal shina standarti 1992-yilda ishlab chiqarilgan. VLB 
shinasining asosiy kamchiligi uning 80486 mikroprotsessorlari o‗rniga kelgan yoki ular bilan 
parallel ishlatilayotgan (Alpha, PowerPC) protsessorlar bilan birgalikda ishlatib bo‗lmasligidir.
 
ISA, MCA, EISA kiritish/chiqarish shinalarining ShK strukturasida joylari belgilanganligi bilan 
unumdorligi juda pastdir. Zamonaviy ilovalar (ayniqsa grafik ilovalar) o‗tkazish xususiyatini jiddiy 
ravishda oshirishni talab qiladi. Bu o‗tkazish xususiyatini zamonaviy protsessorlar ta‘minlab bera 
oladi. O‗tkazish xususiyatini oshirish muammosining yechimlaridan biri tashqi qurilmalarni ulash 
shinasi sifatida 80486 protsessorining lokal shinasini qo‗llash bo‗ldi. Protsessorning shinasidan 
tizimli plataga joylashtirilgan tashqi qurilmalarni (disk kontrolleri, grafik adapter) ulash joyi 
o‗rnida foydalanildi. VLB (yoki VL-Bus) – standartlashtirilgan 32 bitli lokal shina bo‗lib, 486 
protsessorining tizimli plataning qo‗shimcha razyomlariga chiqarilgan tizim shinasining signalini 
ifoda qiladi. Shina 386 sinfiga mansub protsessorlar bilan qo‗llanishi mumkin bo‗lsa ham faqat 486 
protsessoriga mo‗ljallangan. Pentium protsessorlari uchun ma‘lumotlar shinasining razryadligi 64 
gacha oshirilgan 2.0 spetsifikatsiyasi qabul qilingan, ammo u keng tarqalmadi.
 
VLB-razyomi konstruktiv ravishda oddiy MSA-razyomga o‗xshaydi, ammo ISA-16, EISA yoki 
MCA shinalari tizim razyomlarining kengaytmasidir. Protsessor shinasining yuklanish xususiyati 
cheklanganligi sababli tizimli platada uchtadan ko‗p VLB razyomi o‗rnatilmaydi. Shinaning 
maksimal taktlash chastotasi 66 MHz, 33 MHz chastotada shina ishonchliroq ishlaydi. Bunda eng 
yuqori o‗tkazish tezligi 132 Mbayt/s (33 MHz × 4 bayt), ammo unga faqat ma‘lumotlarni uzatish 
vaqtidagi paketli siklining ichida erishiladi. Haqiqatda, paketli siklda 4×4=16 bayt ma‘lumotni 
uzatish uchun shinaning 5 taktini talab qiladi, hatto paketli ish tartibida o‗tkazish xususiyati 105,6 
Mbayt/s ni tashkil qiladi, odatdagi ish tartibida (manzillar fazasiga bir takt va ma‘lumotlar fazasiga 
bir takt) esa faqat 66 Mbayt/s ni tashkil qiladi, vaholanki bu ham ISA ga qaraganda ko‗p. Hozirgi 
vaqtda VLB shinasi juda kam ishlatiladi.