O„qish 4 Texnologik xaritalardan o„qish darslarida foydalanish

III. Yangi mavzuni tushuntirish. 
‒ Men sizlarga topishmoq aytaman, javobini topingchi. 
Shahari bor, odami yо‗q,
Daryosi bor, suvi yо‗q. 
‒ Xarita. 
‒ To‗g‗ri, bu topishmoqning javobi – xarita. Xarita haqida nimalarni bilasiz? 
O„qituvchilar uchun qo„shimcha ma‟lumot. 
Xarita (yunoncha 
«
chartes
»
so‗
zidan olingan bo‗lib, 
varaq yoki xat 
yoziladigan papirus kabi ma‘nolarni anglatadi) — yer yuzasi, boshqa osmon 
jismlari yoki kosmik fazoning matematik aniq belgilangan, kichraytirilgan, 
umumlashtirilgan tasviri.
Xaritalar masshtabiga, ularda tasvirlangan hududning ko‗lamiga, mazmuni, 
vazifasi va tuzilishiga ko‗ra bir qancha turlarga bo‗linadi. Xaritalarda nima 
tasvirlanganligi va hududning ko‗lamiga qarab quyidagi turlarga bo‗linadi: 
yulduzlar xaritasi, sayyoralar va Yer xaritasi, yarim sharlar xaritalari, materiklar va 
okeanlar xaritalari, tabiiy geografik o‗lkalar va dengizlar xaritalari, mamlakatlar 
xaritalari, ma‘muriy birliklar xaritalari, maxsus hududlar xaritalari, 
shahar va viloyatlar, tumanlar xaritalari. Mazmuniga ko‗ra xaritalar 
ikkiga b
o‗
linadi: umumiy geografik xaritalar va mavzuli xaritalar. 
Mavzuli xaritalar yana ikki guruhga—tabiiy va iqtisodiy xaritalarga 
bo‗linadi. Vazifasiga ko‗ra xaritalar yana 
«
ilmiy
»
, 
«
madaniyat va 
targ‗ibot
»
, 
«
texnik
»
, 
«
sayohat xaritalari
»
, 
«
o‗quv xaritalari
»
ga 
bo‗linadi.
Yangi mavzu e‘lon qilinadi. «Xarita». (Normurod Norqobilov). I qism. 
O‗qituvchi hikoya muallifi 
Normurod Norqobilov 
haqida qisqacha ma‘lumot 
beradi. 
Normurod 
Norqobilov 1953-yil 
7-iyulda 
Qashqadaryo 
viloyatining 
Yakkabog‗ tumanidagi Qishliq qishlog‗ida tug‗ilgan. 1976-1982-yillarda Toshkent 
Davlat universitetining juralistika fakultetida o‗qigan. Yozuvchi zavod va 
fabrikalarda slesar, temir yo‗l depolarida vagon tuzatuvchi, stansiyalarda yuk 
tushiruvchi bo‗lib ishlagan va turli toifadagi kishilar bilan yaqin muloqotda bo‗lib, 
ularning xarakter hususiyatlarini, dunyoqarashlarini o‗rgangan. Keyin u tabiat 
shaydosiga aylanib, O‗zbekistondagi ko‗pgina tog‗ va qirlarni, dala-dashtlarni 
qadamma-qadam kezib chiqqan. Oqibat hayvonot dunyosiga oid bir qancha 
asarlari yuzaga keldi. «Changalzor iti», «Oqbo‗yin», «Tog‗ odami», «Pahmoq», 
«Ovul oralagan bo‗ri» kabi qissalari shular jumlasidandir. Shu paytgacha yozuvchi 
o‗ndan ortiq kitob chop ettirdi. «Unutilgan qo‗shiq», «Zangori ko‗l», «Yuzma –
yuz», «Pahmoq», «Arazchi chumchuq», «Sariqgul», «Jo‗shqin daryo» shular 
jumlasidan. Normurod Norqobilovning asarlari o‗zbek, qozoq, qoraqalpoq, qirg‗iz 
tili darsliklariga kiritilgan, bir necha tillarga tarjima qilingan. U «Shuhrat» medali 
bilan mukofotlangan.
O‗qituvchi «Xarita» hikoyasini ifodali o‗qib beradi.
Hikoyada uchragan notanish so‗zlar yuzasidan lugʻat ishi o‗tkaziladi. 

---

21