O'qing va tinglang 4 Mojaro, urush va terrorizm Jahon urushlari

Millatchilik
M04_GOLD5238_06_SE_C04.QXD 24.01.12 08:14 114-sahifa
4-bob Mojaro, urush va terrorizm
Machine Translated by Google

---

G'oyalar to'qnashuvi
Etnik mojaro
M04_GOLD5238_06_SE_C04.QXD 24.01.12 08:14 115-sahifa
Birinchi jahon urushidan oldin turli Evropa davlatlaridan kelgan sotsialistik ishchilar ishchilar huquqlari
uchun kurashish uchun ishchilar sifatida birlashdilar. Ammo bu urushda ko'pchilik aban shunday birdamlik
qildi va buning o'rniga o'z millati uchun kurashdi; millatchilik sotsializmdan kuchliroq kuch ekanligini
isbotladi. Ikkinchi jahon urushidan oldin millatchilik Germaniya, Italiya va Yaponiyaga fashizmga
asoslangan siyosiy tartiblarni qurishga yordam berdi
- milliy shovinizm bilan o'ralgan o'ta avtoritarizm.
Ikkinchi jahon urushida esa milliylik va vatanparvarlik (kommunizm emas) sovet xalqini Germaniya
bosqinini qaytarish uchun millionlab odamlarni qurbon qilishga undadi.
Etnik guruhlar ko'pincha millatchilik tuyg'ularining asosini tashkil qiladi. Hamma etnik guruhlar
o'zlarini millat deb bilishmaydi; masalan, Qo'shma Shtatlarda turli etnik guruhlar amerikaliklar kabi
umumiy
milliy
o'ziga xoslik bilan birga (ba'zan noqulay) yashaydi.
Lekin joylarda
Qo'shma Shtatlar 1776 yilda Buyuk Britaniyadan mustaqillikni e'lon qilib, Niderlandiyadan o'rnak
oldi. Lotin Amerikasi davlatlari 19-asrning boshlarida mustaqillikka erishdilar va Germaniya va Italiya
keyinchalik o'z xalqlarini bir nechta siyosiy birliklardan (urush orqali) birlashtirdilar. asr.
Butun dunyoda sodir bo'layotgan ko'plab urushlarda etnik mojarolar, ehtimol, eng muhim mojaro
manbaidir. Etnik guruhlar - bu ajdodlari, tili, madaniy yoki diniy aloqalari va umumiy o'ziga xosligi
bo'lgan
odamlarning katta guruhlari (shaxslar
guruh bilan tanishadilar). Garchi etnik guruhlar o'rtasidagi mojarolar
ko'pincha moddiy jihatlarga ega bo'lsa-da, ayniqsa hudud va hukumat nazorati bilan bog'liq bo'lsa-da,
etnik mojaroning o'zi bir etnik guruh a'zolarining boshqa etnik guruhga nisbatan muntazam ravishda o'zini
yoqtirmaslik yoki nafratlanishiga olib keladi. Shu munosabat bilan etnik nizolar moddiy sabablarga (kimdir
nima qiladi) emas, balki nomoddiy sabablarga (kimdir kim) asoslanadi.
Frantsiya inqilobi va undan keyingi Napoleon urushlarida, Frantsiya universal loyihani va markazdan
boshqariladigan "qo'mondonlik" iqtisodiyotini joriy qilganda, xalqni safarbar qilish jarayoni ancha kuchaydi.
Uning g'ayratli fuqarolar qo'shinlari birinchi marta yollanma askarlardan ko'ra frantsuzlardan iborat bo'lib,
uzoqroq va tezroq yurishdi. Odamlar vatanparvar bo'lganlari uchun qisman ishtirok etishdi. Ularning milliy
davlati ularning intilishlarini o'zida mujassam etgan va ularni umumiy milliy o'ziga xoslikda birlashtirgan.
zo'ravonlik orqali erishiladi. Agar (qabul qilingan) xalqlarning chegaralari davlatlar chegaralariga to'g'ri
kelmasa, nizolar deyarli muqarrar ravishda yuzaga keladi. Bugungi kunda bunday mojarolar keng
tarqalgan - Shimoliy Irlandiyada, Kvebekda, Isroil-Falastinda, Hindiston-Pokistonda, Shri-Lankada, Tibetda,
Sudanda va boshqa ko'plab joylarda.
O'tgan 50 yil ichida o'nlab xalqlar mustaqillikka erishdilar va davlat maqomiga ega bo'ldilar.
Yahudiylar 20-asrning birinchi yarmida Isroil davlatini yaratish uchun astoydil harakat qilishdi, ikkinchi
yarmida esa falastinliklar Falastin davlatini yaratishga intilishdi. Sovet Ittifoqi va Yugoslaviya kabi ko'p
millatli davlatlar so'nggi yillarda parchalanib ketgan bo'lsa-da, Ukraina, Sloveniya va Sharqiy Timor kabi
etnik va hududiy birliklar mustaqil milliy davlat sifatida o'zini namoyon qildi. Chernogoriya va Kurdiston
kabi boshqa davlatlar ham shunga intilmoqda va allaqachon o'z ishlarini yuritmoqda. Bugungi dunyoda
millatchilikning davomli ta'siri yaqqol ko'rinib turibdi. U ushbu bobning qolgan qismini egallagan bir nechta
asosiy mojaro turlariga ta'sir qiladi.
115
Machine Translated by Google

---

Hududiy nazorat etnik guruhlarning davlatchilikka intilishlari bilan chambarchas bog'liq.
Kurdlarning 2010-yilda Iroqdagi saylovlardagi muvaffaqiyati ularga bu maqomni saqlab qolish uchun kuchli
pozitsiya berdi.
Kurd hududlari
bir etnik guruhning millionlab vakillari ota-bobolari zaminida ko'pchilik aholi sifatida yashasa, ular odatda
o'zlarini millat deb hisoblaydilar. Aksariyat hollarda ular o'zlarining rasmiy xalqaro maqomi va hududiy
chegaralari bilan o'z davlatlariga ega bo'lishga intilishadi.
Boshqa etnik guruhlarda uy davlati yo'q. Kurdlar bir madaniyatga ega va ko'pchilik Kurdiston davlatini
yaratishga intiladi. Ammo kurdlar to'rtta davlatda - Turkiya, Iroq, Eron va Suriyada istiqomat qiladi, bularning
barchasi o'z hududlarining bir qismini yangi kurd davlati uchun berishga qat'iyan qarshidirlar (4.2-rasmga
qarang). Kurdlar 1990-yillarda AQSh himoyasi ostidagi Shimoliy Iroqning bir qismida avtonomiyaga ega
boÿlgan, Saddamdan keyingi Iroqda esa avtonom maqomga ega edi.