O'qing va tinglang 4 Mojaro, urush va terrorizm Jahon urushlari

Urush sabablari haqidagi nazariyalar
Machine Translated by Google

---

4-bob Mojaro, urush va terrorizm
M04_GOLD5238_06_SE_C04.QXD 24.01.12 08:14 112-sahifa
Bir nechta foydali umumlashmalar bizga qaysi jamiyatlar urushga ko'proq moyil yoki kamroq moyilligini
ayta oladi. Xuddi shu jamiyat vaqt o'tishi bilan juda o'zgarishi mumkin. Masalan, Yaponiya Ikkinchi jahon
urushidan oldin xalqaro mojarolarda zo‘ravonlik qo‘llashga moyil bo‘lgan, ammo o‘shandan beri bunday
zo‘ravonlikdan qo‘rqmaydi. Agar umumiy tamoyillar nima uchun ba'zi jamiyatlar ba'zi paytlarda boshqalardan
ko'ra tinchroq bo'lishini va nima uchun ular o'zgarishini tushuntirsa, siyosatshunoslar hali ularni aniqlay
olishmagan.
Ichki daraja
Tahlilning ichki darajasi davlatlar yoki jamiyatlarning nizolarni hal qilishda zo'ravonlikdan
foydalanishga ko'proq yoki kamroq moyil bo'lishiga olib keladigan xususiyatlariga e'tibor qaratadi. Sovuq
urush davrida marksistlar tajovuzkor va ochko'z kapitalistik davlatlar xalqaro mojarolarda zo'ravonlik
ishlatishga moyil ekanligini tez-tez ta'kidlagan bo'lsalar, G'arb rahbarlari kommunistik davlatlarning
ekspansionistik, mafkuraviy va totalitar tabiati ularni zo'ravonlik ishlatishga ayniqsa moyil qiladi, deb da'vo
qilishdi. Darhaqiqat, jamiyatning ikkala turi ham muntazam ravishda urushlar olib borishgan.
Ikkala nazariya ham o'zini oqlamaydi. Ba'zi urushlar milliy liderlarning oqilona hisob-kitoblarini aniq aks
ettirsa, boshqalari aniq xatolar bo'lgan va ularni oqilona deb hisoblash mumkin emas. Albatta, ba'zi alohida
rahbarlar mojarolarni qulay shartlar asosida hal qilish uchun harbiy kuchga murojaat qilishga moyil ko'rinadi.
Ammo urush yaratuvchisi Misrlik Anvar Sadat singari tinchlik yaratuvchisiga aylanishi mumkin. Ko'p madaniyat
va dinlarga mansub shaxslar o'z davlatlarini urushga olib boradilar, xuddi erkak va ayol liderlar ham.
112
Ba'zilarning ta'kidlashicha, ichki siyosiy omillar davlatning urush va tinchlikka bo'lgan nuqtai nazarini
shakllantiradi. Masalan, demokratik tinchlik shuni ko'rsatadiki, demokratiyalar deyarli hech qachon boshqa
demokratiyalar bilan kurashmaydi (3-bobga qarang), garchi demokratiyalar ham, avtoritar davlatlar ham
urushlar bilan kurashadi. Boshqalar esa, xalqaro mojarolarning xalqaro urushlarga aylanishida ichki siyosiy
partiyalar, manfaatdor guruhlar va qonun chiqaruvchi organlar muhim rol o'ynaydi, deb da'vo qiladilar.